Komisioni Evropian (KE) kishte propozuar para rreth një viti se Bashkimi Evropian (BE) duhet të vendosë sanksione ndaj njerëzve dhe entiteteve të shpallur fajtorë për korrupsion të rëndë. Por, shumë pak është bërë në këtë drejtim.
Kur u bĂ« i ditur ky propozim nĂ« maj 2023, shpresat ishin tĂ« mĂ«dha se BE-ja do tĂ« kishte diçka tĂ« ngjashme si tĂ« ashtuquajturat âsanksionet Magnitskyâ, tĂ« cilat zbatohen tashmĂ« nĂ« Kanada, nĂ« Britani tĂ« Madhe dhe nĂ« Shtetet e Bashkuara.
Masa tĂ« tilla ua mundĂ«sojnĂ« vendeve tâi vĂ«nĂ« nĂ« shĂ«njestĂ«r biznesmenĂ«t e korruptuar dhe zyrtarĂ«t e kompromentuar.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e cila e kishte dalĂ« me kĂ«tĂ« ide gjatĂ« njĂ« fjalimi nĂ« vjeshtĂ«n e vitit 2022, nuk ka folur shumĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« çështje nĂ« muajt e fundit.MegjithatĂ«, arsyeja kryesore pse ka ngecur ky propozim â siç ndodh zakonisht shumĂ« shpesh kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r sanksionet e bllokut â Ă«shtĂ« pĂ«r fajin e vet shteteve anĂ«tare dhe pĂ«r shkak tĂ« nevojĂ«s pĂ«r tĂ« gjetur konsensus.
Kur BE-ja e miratoi regjimin e ri të sanksioneve më 2020 kundër abuzimit me të drejtat e njeriut në gjithë botën, korrupsioni ishte hequr si shkelje e sanksionueshme.
Hungaria kishte thënë se nuk do ta mbështeste propozimin, nëse në të përfshiheshin referencat për korrupsionin, ndërsa vendet e tjera anëtare, posaçërisht Luksemburgu dhe ato të Evropës jugore, shprehën ngurrimin e tyre gjithashtu.
Kjo çështje Ă«shtĂ« zvarritur nĂ«pĂ«r grupe tĂ« ndryshme punuese tĂ« nivele mĂ« tĂ« ulĂ«ta diplomatike prej se Komisioni Evropian â grupi ekzekutiv i BE-sĂ« â e paraqiti projektligjin gati njĂ« vjet mĂ« parĂ« nĂ« KĂ«shillin e Bashkimit Evropian, i cili i pĂ«rcakton prioritetet dhe drejtimet politike tĂ« bllokut.
Suedia, e cila kryesoi Këshillin kur Komisioni Evropian njoftoi për propozimin e tij, kishte vetëm disa javë të mbetura në kryesimin e saj dhe vendosi të mos merrej fare me këtë çështje. Spanja, e cila nuk ishte shumë e kënaqur me propozimin, gjithashtu vendosi të mos e fuste fare në agjendë gjatë kryesimit të saj në pjesën e dytë të vitit.
Belgjika, e cila po e kryeson tani presidencën e Këshillit, mbase do të veprojë njëjtë. Zyrtarët belgë kanë lënë të kuptohet se nuk ka mundësi që kjo çështje të çohet përpara kur nuk ka konsensus në mesin e vendeve anëtare.
Duke qenë se BE-ja po përgatitet për zgjedhjet në Parlamentin Evropian, ky propozim do të harrohet edhe më shumë.
Ka shumĂ« shqetĂ«sime legjitime pĂ«r bĂ«rjen e korrupsionit shkelje tĂ« sanksionueshme. Disa politikanĂ« evropianĂ« janĂ« tĂ« shqetĂ«suar se do tĂ« pĂ«rdoreshin masa tĂ« brendshme kufizuese pĂ«r tâi ndĂ«shkuar kundĂ«rshtarĂ«t politikĂ«.
Pastaj ka shqetësime se sa larg do të mundë të shkonte Brukseli kur bëhet fjalë për ndërhyrjen në çështjet që shihen kryesisht si të brendshme në vendet e treta.
Disa diplomatĂ« tĂ« cilĂ«t kanĂ« folur pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« theksojnĂ« se sanksionet tĂ« cilat i vendos BE-ja nuk kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me ato qĂ« mund tĂ« pĂ«rshkruhet si âkrime ekonomikeâ, por mĂ« shumĂ« me shkeljen âklasikeâ tĂ« detyrĂ«s.
Për shembull, mbështetja e vazhdueshme e minimit të integritetit territorial të një vendi ka bërë që të ketë ngrirje të aseteve dhe regjim vizash, kryesisht kundër shtetasve rusë në vitet e fundit, pas pushtimit të Ukrainës nga Moska më 2022. Rastet e tjera përfshijnë vrasjet, torturën dhe keqtrajtimin, të cilat janë të përfshira në regjimin e sanksioneve të BE-së për shkeljen e të drejtave të njeriut në gjithë botën.
Ka edhe njĂ« pengesĂ« tjetĂ«r: nevoja pĂ«r ta gjetur dĂ«shmi tĂ« mjaftueshme dhe besueshme pĂ«r tĂ« vendosur sanksione. Brukseli mund tâi vĂ«rĂ« nĂ« shĂ«njestĂ«r njerĂ«zit dhe kompanitĂ« vetĂ«m pĂ«rmes informatave publikisht tĂ« qasshme, dhe, natyrisht, korrupsioni Ă«shtĂ« punĂ« tejet e errĂ«t.
BE-ja nuk ka pasur mjaftueshĂ«m fat me mbase regjimin e sanksioneve mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« lidhje me korrupsionin deri tani: vendimi i vitit 2014 pĂ«r tĂ« vendosur masa ndĂ«shkuese kundĂ«r ish-presidentit tĂ« UkrainĂ«s, Viktor Yanukovych, dhe kundĂ«r 17 bashkĂ«punĂ«torĂ«t tĂ« tij mĂ« tĂ« afĂ«rt, pĂ«r âpĂ«rvetĂ«simin e fondeve shtetĂ«rore tĂ« UkrainĂ«sâ.
Ka shumĂ« shqetĂ«sime legjitime pĂ«r bĂ«rjen e korrupsionit shkelje tĂ« sanksionueshme. Disa politikanĂ« evropianĂ« janĂ« tĂ« shqetĂ«suar se do tĂ« pĂ«rdoreshin masa tĂ« brendshme kufizuese pĂ«r tâi ndĂ«shkuar kundĂ«rshtarĂ«t politikĂ«.
Pastaj ka shqetësime se sa larg do të mundë të shkonte Brukseli kur bëhet fjalë për ndërhyrjen në çështjet që shihen kryesisht si të brendshme në vendet e treta.
Disa diplomatĂ« tĂ« cilĂ«t kanĂ« folur pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« theksojnĂ« se sanksionet tĂ« cilat i vendos BE-ja nuk kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me ato qĂ« mund tĂ« pĂ«rshkruhet si âkrime ekonomikeâ, por mĂ« shumĂ« me shkeljen âklasikeâ tĂ« detyrĂ«s.
Për shembull, mbështetja e vazhdueshme e minimit të integritetit territorial të një vendi ka bërë që të ketë ngrirje të aseteve dhe regjim vizash, kryesisht kundër shtetasve rusë në vitet e fundit, pas pushtimit të Ukrainës nga Moska më 2022. Rastet e tjera përfshijnë vrasjet, torturën dhe keqtrajtimin, të cilat janë të përfshira në regjimin e sanksioneve të BE-së për shkeljen e të drejtave të njeriut në gjithë botën.
Ka edhe njĂ« pengesĂ« tjetĂ«r: nevoja pĂ«r ta gjetur dĂ«shmi tĂ« mjaftueshme dhe besueshme pĂ«r tĂ« vendosur sanksione. Brukseli mund tâi vĂ«rĂ« nĂ« shĂ«njestĂ«r njerĂ«zit dhe kompanitĂ« vetĂ«m pĂ«rmes informatave publikisht tĂ« qasshme, dhe, natyrisht, korrupsioni Ă«shtĂ« punĂ« tejet e errĂ«t.
BE-ja nuk ka pasur mjaftueshĂ«m fat me mbase regjimin e sanksioneve mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« lidhje me korrupsionin deri tani: vendimi i vitit 2014 pĂ«r tĂ« vendosur masa ndĂ«shkuese kundĂ«r ish-presidentit tĂ« UkrainĂ«s, Viktor Yanukovych, dhe kundĂ«r 17 bashkĂ«punĂ«torĂ«t tĂ« tij mĂ« tĂ« afĂ«rt, pĂ«r âpĂ«rvetĂ«simin e fondeve shtetĂ«rore tĂ« UkrainĂ«sâ.
DhjetĂ« vjet mĂ« vonĂ«, vetĂ«m tre njerĂ«z kanĂ« mbetur nĂ« listĂ«n e zezĂ«, pasi tĂ« tjerĂ«t ia dolĂ«n tĂ« hiqen nga lista pĂ«rmes GjykatĂ«s Evropiane tĂ« DrejtĂ«sisĂ« (GjED). ZyrtarĂ«t e Brukselin e kanĂ« pranuar tashmĂ« â njĂ«lloj sikurse gjykatĂ«sit e GjED â se shumica e provave qĂ« i kishin nĂ« atĂ« kohĂ« nuk ishin bindĂ«se dhe se sanksionet ndaj tyre ishin vendosur me ngutĂ«si.
Telashet e BE-së me GjED-në u vunë në pah edhe më shumë së fundmi, kur disa qytetarë rusë, të cilët ishin sanksionuar për shkak të luftës në Ukrainë, ia dolën të fitojnë ndaj saj në gjykatën me bazë në Luksemburg.
PikĂ«risht kĂ«tu diplomatĂ«t qĂ« janĂ« pĂ«r sanksione kundĂ«r korrupsionit e kanĂ« njĂ«rin prej argumenteve tĂ« tyre mĂ« tĂ« fuqishme. Siç kanĂ« dĂ«shmuar vendimet ligjore, nganjĂ«herĂ« Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tâi dĂ«shmosh lidhjet me luftĂ«n ruse. NĂ«se korrupsioni do tĂ« ishte shkelje e sanksionueshme sĂ« bashku me shkeljet e tjera, mĂ« gjasĂ« do tĂ« kishte pasur mĂ« shumĂ« prova dhe mundĂ«si mĂ« tĂ« madhe pĂ«r tâi mbajtur individĂ«t nĂ« listĂ«n e tĂ« sanksionuarve.
Ata që janë për sanksione kundër korrupsion thonë se do të ndihmonte krijimi i një grupi punuese për këtë çështje brenda Këshillit të Bashkimit Evropian, ku ministrat nga vendet anëtare takohen për të diskutuar, ndryshuar dhe miratuar ligjet.
Propozimi i tanishĂ«m i Komisionit Evropian, i parĂ« nga Radio Evropa e LirĂ«, Ă«shtĂ« goxha i kufizuar nĂ« fushĂ«veprim, gjĂ« qĂ« nĂ« fakt mund tâi ndihmojĂ«.
Sipas propozimit, nĂ« shĂ«njestĂ«r do tĂ« jenĂ« tri kategori: ryshfeti aktiv, qĂ« nĂ«nkupton âpremtimi, ofrimi apo dhĂ«nia e njĂ« mundĂ«si tĂ« paligjshme njĂ« zyrtari publik, direkt apo indirekt, pĂ«r vetĂ« zyrtarin apo zyrtaren, apo pĂ«r njĂ« person apo entitet tjetĂ«râ; ryshfeti pasiv, qĂ« nĂ«nkupton pranimi nga njĂ« zyrtar publik i njĂ« oferte tĂ« tillĂ«; dhe pĂ«rvetĂ«simi dhe shpĂ«rdorimi i pronĂ«s nga njĂ« zyrtar./REL
Grupi Balkanweb
Burimi informacionit @BalkanWeb: Lexo me shume ne : Bota Sot News botasot.co
