NGA GJENERAL PIRO AHMETAJ 
Sytë/vëmendja e kancelarive, institucioneve, instituteve, medias, faktorëve dhe ekspertëve të sigurisë strategjike janë drejtuar në Washington, USA, ku në mesin e kësaj jave, pra në datat 10 dhe 11 korrik 2024 do të zhvillohet Samiti i 37- të i Aleancës së Atlantikut të Veriut (NATO).
I ftuar nĂ« forumin e âSenior EkspertĂ«ve tĂ« Kolegjit tĂ« LartĂ« tĂ« NATO-sâ, dĂ«shiroj qĂ« nga Roma tĂ« ndaj njĂ« pĂ«rmbledhje strategjike mbi mjedisin e sigurisĂ« si dhe â8 PritshmĂ«ritĂ« Historikeâ tĂ« 32 vendeve anĂ«tare (pĂ«rfshi RSH) prej kĂ«tij samiti historik: âPĂ«r mbrojtjen kolektive, ardhmĂ«rinĂ« e AleancĂ«s Euroatlantike, gjunjĂ«zimin e RusinĂ«-Putiniste nĂ« UkrainĂ«, marrĂ«dhĂ«niet me BE, stabilitetin e Ballkanit PerĂ«ndimor etj.â:
*** Mbi Samitet e NATO-s (?) si dhe Pse (?), pikërisht në Washington, Aleanca Euroatlantike është e destinuar të nënshkruaj historinë e përtej 100-vjetorit të themelimit (1949 -2049)?
PikĂ«sĂ«pari, Samitet e NATO-s nuk janĂ« ârutinĂ« e pĂ«rvitshmeâ, por ngjarje nĂ« udhĂ«kryqet kritike tĂ« pĂ«rballjes me rreziqet e sigurisĂ« kolektive, qĂ« kaneĂ« si qĂ«llim: âPĂ«r tĂ« pĂ«rditĂ«suar dhe modernizuar konceptin, fuqinĂ« ushtarake, rregullat e angazhimit dhe procesin e vendimmarrjes sĂ« AleancĂ«sâ.
Në historinë 75-vjeçare të NATO-s (1949- 2024), nga gjithsej 37 Samite, vetëm 10 janë zhvilluar përgjatë Luftës së Ftohtë (në 40 vjet), ndërsa 27 prej tyre mbas 1990 deri 2024!
Ndoshta jo rastĂ«sisht, po nĂ« Samitin e Washington-it (1999), pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« NATO u zgjerua me 3 vende tĂ« kampit lindor (PoloninĂ«, HungarinĂ« dhe ĂekinĂ«), ndĂ«rsa edhe mbas kĂ«tij Samiti, pra nĂ« 25 vitet e fundit, numri vendeve anĂ«tare Ă«shtĂ« dyfishuar (nga 16 nĂ« 32, pĂ«rfshi sĂ« fundmi me FinlandĂ«n dhe SuedinĂ«)!
Numri 3 herĂ« mĂ« shumĂ« i Samiteve mbas â90 si dhe dyfishimi hartĂ«s sĂ« zgjerimit, flasin mĂ« fort se tĂ« gjitha fjalimet nĂ« Washington, Bruksel etj., pĂ«r dinamikĂ«n e paparashikuar tĂ« kĂ«rcĂ«nimeve nĂ« 25 vitet e fundit dhe qĂ« e legjitimoi NATO-n pĂ«r 75 vitet qĂ« lamĂ« si: âAleanca mĂ« e suksesshme e historisĂ« sĂ« njerĂ«zimitâ!
SĂ« dyti, nĂ« rrafshin gjeopolitik, ky Samit pritet tĂ« jetĂ« historik, pasi do tĂ« adresojĂ« njĂ« nga udhĂ«kryqet mĂ« kritike mbas pĂ«rfundimit tĂ« LuftĂ«s sĂ« II BotĂ«rore si dhe themelimit tĂ« AleancĂ«s (1949), pasi: âMbahet pothuaj 29 muaj mbas agresionit neo-nazist tĂ« RusisĂ« kundĂ«r sovranitetit tĂ« UkrainĂ«s-stoike si dhe pĂ«r tĂ« sprovuar rendin e sigurisĂ« Globale dhe statuskuone gjeopolitike tĂ« vendosur mbas LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«â.
NĂ« kĂ«tĂ« mjedis tĂ« sigurisĂ«, prioriteti Nr.1 i agjendĂ«s sĂ« Washington-it, pritet tĂ« jetĂ« modernizimi i fuqisĂ« sĂ« pakonkurrueshme ushtarake, pĂ«rfshi ekspozimin e armĂ«ve bĂ«rthamore/deterrence: âPĂ«rfrenimin, shkurajimin dhe shpagimin ose hakmarrjen ndaj armiqve qĂ« guxojnĂ« tĂ« provokojnĂ« apo sulmojnĂ« AleancĂ«nâ.
Prandaj mbas kĂ«tij samiti, Forcat e GatishmĂ«risĂ« sĂ« LartĂ« tĂ« NATO-s planizohen tĂ« arrijnĂ« nĂ« mbi Âœ milioni (si asnjĂ«herĂ« nĂ« 75 vjet), si dhe do tĂ« dyfishohen kapacitetet e luftimit tĂ« Forcave Ajrore dhe Detare, pĂ«r tĂ« garantuar mbrojtjen kolektive (artikulli-5) nga vende armiqĂ«sore, shtetet apo organizatat terroriste, etj.!
NdĂ«rsa pĂ«r kĂ«rcĂ«nimet fatale tĂ« Putinit, se: âRusia do tĂ« shkelĂ« traktatin e ArmĂ«ve BĂ«rthamore nĂ«nshkruar nga PresidentĂ«t Gorbaçov dhe Regan nĂ« 1987 dhe se do tâi bĂ«jnĂ« gjĂ«mĂ«n qytetĂ«rimitâ, pĂ«rgjigja nga Samiti i Washington-it pritet tĂ« jetĂ« e ftohtĂ«: âNĂ«se vetĂ«m do tĂ« guxonteâ, Rusia jo vetĂ«m do tĂ« damkosej pĂ«rjetĂ«sisht si âshtet terroristâ, por dhe do tĂ« ndĂ«shkohet nĂ« mĂ«nyrĂ« shembullore nga fuqia e USA/NATO. NdĂ«rsa Putini dhe zullumqarĂ«t rreth Tij, ashtu si nazistĂ«t, Millosheviçët etj. do dĂ«nohen: âPĂ«r krime kundĂ«r njerĂ«zimitâ!
SĂ« treti, ky Samit Ă«shtĂ« i âdestinuarâ tĂ« bĂ«jĂ« histori, pasi mbahet mbas gati 880 ditĂ«/net luftimesh tĂ« pĂ«rgjakshme nĂ« fushĂ«betejĂ«n âjo vetĂ«m pĂ«r UkrainĂ«nâ, por edhe ndaj kredibilitetit, fuqisĂ« ushtarake dhe interesave gjeopolitike tĂ« AleancĂ«s Euroatlantike (ShBA/NATO/ UK/BE).
Prandaj ky Samit pritet dhe do të skalitet si ndër ngjarjet më madhore që ka zhvilluar Aleanca prej 75 vitesh, pra që prej themelimit të saj (1949), pasi krerët e 32 shteteve anëtare, mblidhen në Washington për të demonstruar vullnetin politik, kohezionin e palëkundur si dhe vendosmërinë për ta mbështetur Ukrainën deri në fitoren e luftës kundër të keqes së përbashkët (Rusisë-Putiniste).
KĂ«shtu, nĂ« Washington, NATO do tĂ« demonstrojĂ« mbĂ«shtetje pa kompromis ndaj fitores jo vetĂ«m tĂ« UkrainĂ«s: âMbi 300 miliardĂ« euro armatime tĂ« gjeneratĂ«s sĂ« fundit (140 miliardĂ« euro nga USA dhe 160 miliardĂ« euro nga BE (psh., anĂ«tari mĂ« i ri, Suedia 6.6 miliardĂ« euro), nga pĂ«rdorimi i aseteve tĂ« sanksioneve ndaj RusisĂ« etj.â.
Pra, nĂ« Washington do tĂ« konfirmohet se pĂ«r AleancĂ«n Euro-atlantike: ânuk ka opsion tjetĂ«r pĂ«rveçse fitores me çdo çmim tĂ« luftĂ«s ndaj RusisĂ«â. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, qĂ« mbas gjunjĂ«zimit nĂ« UkrainĂ«, Moska do tĂ« gjendet mĂ« e izoluar si dhe do tĂ« humbasĂ« peshĂ«n gjeopolitike nĂ« botĂ«, pĂ«rfshi Detin e Zi, Ballkan, Mesdhe, etj.
SĂ« katĂ«rti, ky Samit zhvillohet nĂ« kohĂ«n e duhur, por dhe me pritshmĂ«ri kritike: âPĂ«r tĂ« modernizuar strukturat, armatimet, pajisjet dhe infrastrukturat ushtarake bazuar nĂ« parimin e ndarjes sĂ« barrĂ«s, pra rritjen nĂ« minimumi 2% tĂ« buxhetit tĂ« mbrojtjesâ, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« Aleanca tĂ« mbetet e pathyeshme: âPĂ«r tâu pĂ«rballur me çdo kĂ«rcĂ«nim, nĂ« çdo kohĂ«, nga çdo drejtim dhe ndaj cilido armik potencialâ.
PĂ«r mĂ« tĂ« qartĂ«, po citoj Sekretarin e NATOs, Stoltenberg, i cili njĂ« muaj para Samitit, pikĂ«risht nĂ« Washington e cilĂ«soi: â2 % tĂ« GDP-sĂ« vetĂ«m si minimumâ, ndĂ«rsa shtoi qĂ« 25 vitet tĂ« fundit, 2% ka qenĂ« vetĂ«m njĂ« objektiv i papĂ«rmbushur nga shumica dĂ«rrmuese e vendeve anĂ«tare. Si e tillĂ«, nĂ« kĂ«tĂ« Samit do tĂ« pĂ«rshĂ«ndetet fakti qĂ« nga vetĂ«m 5 vende para luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« (2022), buxheti i mbrojtjes nĂ« 2024 arriti nĂ« 2% pĂ«r 23 vendet e NATO-s, pra rritjen mĂ« tĂ« madhe tĂ« 3 dekadave tĂ« fundit pa pĂ«rfshirĂ« USA me buxhetin rekord 1 trilion dollarĂ« si dhe vendet europiane tĂ« NATO-s me mbi 500 miliardĂ« euro (Âœ trilion).
Së pesti, Samiti i Washington-it pritet të promovojë projekte me peshë të shtuar për integrimin e teknologjive, infrasktukturave, sistemeve dhe aftësive të avancuara kibernetike, armatime luftarake të telekomanduara në distancë (dronë); të inteligjencës artificiale, kompanive private si dhe kohezionin e shoqërisë në hapësirën euroatlantike me arkitekturën dhe misionin e mbrojtjes kolektive të NATO-s.
SĂ« gjashti, pas zgjerimit me SuedinĂ« dhe FinlandĂ«n si kundĂ«rpĂ«rgjigje e luftĂ«s sĂ« paprecedentĂ« tĂ« RusisĂ«, Samiti i Washington-it (aty ku nĂ« 1999, pra 25 vjet mĂ« parĂ« nisi zgjerimi) pritet tĂ« rikonfirmojĂ« âpolitikĂ«n e dyerve tĂ« hapuraâ edhe pĂ«r KosovĂ«n, Bosnje-HercegovinĂ«n, GjeorgjinĂ«, si dhe forcimin e bashkĂ«punimit me vendet me âstatus tĂ« privilegjuarâ si AustralinĂ«, JaponinĂ«, ZelandĂ«n e Re, KorenĂ« e Jugut, Izraelin etj., qĂ« si gjithmonĂ« do tĂ« jenĂ« ftuar pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« edhe nĂ« kĂ«tĂ« Samit Historik pĂ«r AleancĂ«n.
PĂ«r sa posaçërisht UkrainĂ«n, shtoj se nĂ« mĂ« pak se njĂ« muaj para kĂ«tij Sami, po gjatĂ« vizitĂ«s nĂ« Washington, Sekretari nĂ« detyrĂ« (nĂ« 1 tetor zĂ«vendĂ«sohet nga Kryeministri holandez, Mark Rutte) Stoltenberg, konfirmoi se: âMbas fitores sĂ« luftĂ«s, Ukraina do tĂ« jetĂ« vendi 33 i AleancĂ«sâ, ndĂ«rsa nĂ« kĂ«tĂ« Samit do tĂ« formalizohet âKomitetit NATO â UkrainĂ«â, pra njĂ« hap mĂ« afĂ«r anĂ«tarĂ«simit.
SĂ« shtati, 29 muaj luftime nĂ« UkrainĂ« vĂ«rtetuan se Kremlini i ka humbur edhe shpresat pĂ«r tĂ« minuar kohezionin mes NATO-s dhe BE. Prandaj 32 vendet e NATO-s (27 edhe anĂ«tare tĂ« BE) nĂ« Washington do tĂ« mirĂ«njohin ârolin jetik tĂ« SHBA-veâ, pasi me mbi 1 trilion USD (buxheti-2024) ose 2 herĂ« mĂ« shumĂ« se 31 vendet e tjera NATO-s, mban barrĂ«n kryesore tĂ« shpenzimeve tĂ« mbrojtjes si dhe fuqisĂ« ushtarake. ThĂ«nĂ« kĂ«tĂ«, nĂ« Samit do tĂ« konfirmohet edhe domosdoshmĂ«ria e forcimit tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve transatlantike, pra e partneritetit strategjik USA/NATO â BE. Duhet konsideruar po ashtu se, krerĂ«t e 27 vendeve tĂ« Parlamentit Europian, vetĂ«m 10 ditĂ« me parĂ« (29 qershor 2024) miratuan njĂ« zĂ«ri njĂ« Plan Veprimi (2024-2029) dhe njĂ« paketĂ« ambicioze mbĂ«shtetĂ«se me 500 miliardĂ« euro (20-fishin e sa aktualisht), me qĂ«llim: âkapĂ«rcimin e dobĂ«sive aktuale si dhe ngritjen e njĂ« ushtrie tĂ« ndĂ«rveprueshme pĂ«r kĂ«rcĂ«nimet, kryesisht nga Rusiaâ.
Gjithsesi, kjo përpjekje dhe ky Projekt i BEsë, që sigurisht nuk është i Ri (Marrëveshjes Berlin-Plus, themeluar në 2002), në Washington pritet të konfirmohet se kurrsesi nuk ka si qëllim për të konkurruar me USA/NATO, as dublikuar shpenzimet për aftësitë luftarake, por do të jenë programe, struktura, pajisje dhe infrastruktura komplementare, kryesisht për operacionet paqeruajtëse, emergjencat civile etj..
SĂ« teti, nĂ« Samit priten mesazhe tĂ« qarta edhe pĂ«r marrĂ«dhĂ«niet me KinĂ«n, si dhe mbi domosdoshmĂ«rinĂ« kritike pĂ«r zhvillimin e frymĂ«s sĂ« bashkĂ«jetesĂ«s paqĂ«sore, Masave tĂ« MirĂ«besimit Reciprok, si dhe tĂ« dialogut pa kushte pĂ«r paqen, vlerat demokratike dhe axhendĂ«n e integrimit Euroatlantik edhe tĂ« 6 vendeve tĂ« Ballkanit PerĂ«ndimor. KĂ«shtu, nĂ« Samit pritet tĂ« konfirmohet se Rusia â Putiniste, e ka humbur edhe betejĂ«n pĂ«r tĂ« ndezur njĂ« front tĂ« ri lufte tĂ« KinĂ«s kundĂ«r Tajvanit apo frymĂ«zuar oshilacionet e Millosheviçit dhe ekstremistĂ«t e tipit Dodik, duke kĂ«rcĂ«nuar âme agresion ushtarakâ jo vetĂ«m sovranitetin territorial tĂ« KosovĂ«s, por edhe prezencĂ«n e KFOR-t si dhe statuskuone dhe interesat gjeopolitike tĂ« AleancĂ«s Euroalantike nĂ« Rajon.
NĂ« shtesĂ«, ky Ă«shtĂ« Samiti i 11-tĂ« (pas 2009) qĂ« ShqipĂ«ria ulet si anĂ«tar me tĂ« drejta tĂ« plota nĂ« âtavolinĂ«n mes tĂ« barabartĂ«ve tĂ« AleancĂ«s Euroatlatikeâ! NĂ« kapacitetin e âEkspertit pĂ«r SigurinĂ« KombĂ«tare, Rajonin, si dhe ndĂ«r kontribuuesit e udhĂ«timit 15-vjeçar tĂ« RSH pas anĂ«tarĂ«simit nĂ« NATO (2009), po parashtroj respektivisht pse Samiti i Washington-it do tĂ« jetĂ« historik edhe pĂ«r RSH dhe 6 rekomandime strategjike pĂ«r angazhimet e RSH pĂ«rtej kĂ«tij Samitit:
1. Partneritet strategjik, kohezion dhe konsensus tĂ« pakushtĂ«zuar (krah tĂ« ShBA-ve) pĂ«r tĂ« gjitha vendimmarrjet, projektet dhe operacionet e NATO-s nĂ« interes tĂ« mbrojtjes kolektive (artikulli 5); mbĂ«shtetjen âmĂ« shumĂ« se modesteâ ndaj UkrainĂ«s si dhe rol/vend lider nĂ« promovimin e bashkĂ«jetesĂ«s paqĂ«sore, stabilitetit demokratik, interesave gjeopolitike dhe agjendĂ«s Euroatlantike nĂ« rajon.
2. TĂ« konfirmojĂ« vullnetin politik dhe vendosmĂ«rinĂ« e TiranĂ«s Zyrtare pĂ«r transformimin e Sistemit tĂ« SigurisĂ« KombĂ«tare, nĂ« pĂ«rputhje me Konceptin e Mbrojtjes Kolektive, duke pĂ«rditĂ«suar, transformuar dhe modernizuar: âKonceptin, balancat demokratike tĂ« pushteteve, strukturat, pajisjet; aftĂ«sitĂ« operacionale dhe kulturĂ«n e bashkĂ«punimit mes Institucioneve/Agjencive pĂ«rgjegjĂ«se, nĂ« interes tĂ« sigurisĂ« sĂ« jetĂ«s, shĂ«ndetit, pronĂ«s, dhe mirĂ«qenies sĂ« qytetarĂ«ve; promovimin e vlerave euro-atlantike; mbrojtjen e interesave kombĂ«tare si dhe pĂ«rmbushjen e detyrimeve tĂ« RSH nĂ« NATOâ.
3. TĂ« rikonfirmojĂ« angazhimin pĂ«r tĂ« mbajtur âminimumi 2%â GDP-sĂ« prej 2024 e nĂ« vazhdimâ, me synimin e zhvillimit tĂ« kapaciteteve kombĂ«tare tĂ« afta pĂ«rmbushjes e detyrimeve nĂ« kuadĂ«r tĂ« mbrojtjes kolektive si dhe pĂ«rballimin e rreziqeve te sigurisĂ« sĂ« qytetarĂ«ve; stabilitetin e rendit demokratik, sigurinĂ« kibernetike, mbrojtjen nga dezinformimi dhe influenca ruso-kineze etj..
4. Të përmbushë përgjegjësitë e vendit pritës (Host Nation), në modernizimin e Bazës Ajrore të Kuçovës, rivitalizimin industrisë ushtarake për prodhimin e municione etj., detyrime që burojnë nga SOFA, protokolli i Parisit etj., marrëveshje që RSH i ka nënshkruar para vitit 2013.
5. MbĂ«shtetjen pa kompromis si dhe promovimin e pĂ«rpjekjeve tĂ« KosovĂ«s dhe BosnjeHercegovinĂ«s pĂ«r anĂ«tarĂ«sim nĂ« NATO, duke konfirmuar nĂ« Washington se kjo âqasje mençurâ e zgjeron hartĂ«n e paqes sĂ« qĂ«ndrueshme nĂ« Rajon. Po ashtu, tĂ« konfirmohet roli/vend lider nĂ« zhvillimin e projekteve tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta me KosovĂ«n dhe vendet e Ballkanit (pĂ«rfshi SerbinĂ«) ndaj kĂ«rcĂ«nimeve asimetrike: âterrorizmi, mbrojtjen kibernetike, krimi i organizuar, emergjencat civile, etj.â.
6. NdĂ«rsa, aktorĂ«t politikĂ« si dhe faktorĂ«t shtetĂ«rorĂ« tĂ« TiranĂ«s dhe PrishtinĂ«s zyrtare do i kĂ«shilloja qĂ«: âmesazhet e Samitit tĂ« Washingtonit, humbja e luftĂ«s, kolapsi ekonomik si dhe diskreditimi ndĂ«rkombĂ«tar qĂ« e pret pas lufte RusinĂ« â Putiniste (pĂ«rfshi peshĂ«n nĂ« Ballkan), mbart edhe njĂ« rrethanĂ« tĂ« favorshme gjeopolitike nĂ« dobi tĂ« faktorizimit tĂ« RSH nĂ« tavolinat e vendimmarrjeve tĂ« mĂ«dha (SHBA/NATO/UN/BE), pĂ«r tĂ« mbrojtur dhe zhvilluar interesat kombĂ«tare nĂ« Rajon, Mesdhe etj.â.
PĂ«r ta pĂ«rmbyllur, besoj edhe mĂ« fortĂ« qĂ« ky Samit, qĂ« po zhvillohet nĂ« kryeqytetin e âbekuar pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« historiâ, do tâi miradresojĂ« udhĂ«kryqet kritike pĂ«r sigurinĂ«, paqen dhe vlerat demokratike nĂ« hapĂ«sirĂ«n euroatlantike. Prandaj mbetem shpresĂ«plotĂ« se Samiti i Washington-it do tĂ« projektojĂ« NATO-n e fund shekullit 21, pra pĂ«r tĂ« mbetur si: âAleanca mĂ« e fuqishme e njerĂ«zimit edhe pĂ«r 75 vitet qĂ« vijnĂ« âŠâ!
* Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,
Zv.President i Këshillit Atlantikut; si & ish:- Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,
Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA, Përfaqësues Ushtarak në SHAPE/NATO.
NDIQE LIVE “PANORAMA TV” © Panorama.al Burimi informacionit @Panorama.al: Lexo me shume ne :bota sot www.botasot.co
