Këtë hije të Nënës Terezë mbi trupin e Ismailit nuk e solli kush e përgatiti këtë ceremoni shtetërore. Ishte këtu. Kishte ardhur më parë. Njoftimi që salla ishte e zënë dhe Nënë Tereza nuk lëvizej dot prej aty, më erdhi bashkë me foton e kësaj skene, e cila po montohej për një shfaqje sonte në darkë. Lëreni aty u thashë, nuk ka më mirë.
Askujt nuk do tâi shkonte mendja çka rastĂ«sia e solli kĂ«tu, enkas pĂ«r Ismailin dhe mĂ« mirĂ« se sa nĂ«n hijen e saj, shqiptares qĂ« i takon botĂ«s, assesi tjetĂ«r nuk mund tĂ« bĂ«hej ceremonia e pĂ«rcjelljes nga jeta tĂ« shqiptarit qĂ« i takon botĂ«s. Dhe duke e pasĂ« njohur, e dita nĂ« çast qĂ« nĂ«n hijen e shenjtores sĂ« tij tĂ« dashur, Ismaili symbyllur do tĂ« ndjehej i marrĂ« nĂ«n mbrojtje nga tĂ« tĂ«rĂ« ata shumĂ« qĂ« sâe donin, po edhe nga ata jo pak qĂ« e donin po sâdo tâi donte assesi rrotull, pĂ«rgjatĂ« kalimit tĂ« tij nga kjo botĂ« nĂ« tjetrĂ«n.
Ndërkohë, qyshse lajmi i vdekjes së Ismail Kadaresë mori dhenë, në kutinë e mesazheve të shpeshta të ditëve të mia të zakonshme, më vinin hera-herës opinione të ngutura nga një ankth i çuditshëm për vendvarrimin e tij. I lexoja dhe më kujtohej Ismaili.
PĂ«rpiqesha tĂ« merrja me mend se si do tâi merrte ai, ato propozime tĂ« pakĂ«rkuara pĂ«r ta varrosur tek VĂ«llezĂ«rit FrashĂ«ri, tek parku pĂ«rballĂ« Rognerit, tek fusha e gjelbĂ«rt mbrapa KryeministrisĂ«, tek Varrezat e DĂ«shmorĂ«ve tĂ« LuftĂ«s Nacional â Ălirimtare, e deri tek Varrezat e DĂ«shmorĂ«ve nĂ« KosovĂ«. Nuk e di dot çfarĂ« do tĂ« thoshte. Po e di njĂ«soj si ai arkmort ku Ă«shtĂ« shtrirĂ« trupi i tij, se po tâia kisha treguar dot vigjiljen time tĂ« kĂ«tij ceremoniali dje nĂ« darkĂ«, atje nĂ« DurrĂ«s tek shtĂ«pia buzĂ« detit, ku u mbyll pĂ«r tĂ« ndjekur perĂ«ndimin e diellit tĂ« vet si njĂ« spektator i zbritur nga jeta e gjatĂ« nĂ« zenith, do tĂ« argĂ«tohej shumĂ« â e siç thoshte Gabriel Garcia Markezi, do tâi vinte plasja qĂ« nuk do tĂ« merrte dot pjesĂ« nĂ« funeralin e vet. Kur edhe Helena mĂ« çoi fjalĂ« se donte veç fjalĂ«n time nĂ« kĂ«tĂ« funeral, duke i qĂ«ndruar besnike si nĂ« tĂ« gjitha herĂ«t Isit tĂ« saj, i cili kishte njĂ« alergji tĂ« rĂ«ndĂ« nga tubimet, nderimet, e sidomos fjalimet, zgjodhi besoj tĂ« keqen mĂ« tĂ« vogĂ«l.
Një fjalim të pashmangshëm të rastit, po të paktën nga dikush që nuk flet thjesht se ia kërkon detyra, por edhe si dikush me të cilin Ismailin e lidhte kënaqësia e bisedave jo të shpeshta.
KĂ«shtu ky nder kaq i posaçëm, pĂ«rveçse njĂ« barrĂ« e rĂ«ndĂ« pĂ«rgjegjĂ«sie, mu pranĂ« arkmortit tĂ« njeriut qĂ« e ngjiti gjuhĂ«n shqipe nĂ« majĂ«n mĂ« tĂ« paarritur nga asnjĂ« lĂ«vrues i saj, ndĂ«rsa letĂ«rsinĂ« shqipe nĂ« panteonin e mbarĂ« botĂ«s sĂ« letrave, mâu bĂ« edhe njĂ« siklet i ububushĂ«m, po aq i rrallĂ« sa dalja nĂ« njĂ« provim pĂ«rpara fytyrĂ«s tallĂ«se tĂ« Ismailit me tubimet, nderimet dhe fjalimet.
NĂ« fakt, sa e mora vesh qĂ« vdiq dhe mendova pashmangshmĂ«rinĂ« e pĂ«rgatitjes sĂ« ceremonialit, bashkĂ« me pamundĂ«sinĂ« pĂ«r ta shmangur unĂ« vetĂ« pĂ«rfshirjen nĂ« tubim, nderim e fjalim, mâu bĂ« si pullĂ« poste qĂ« sÂŽmĂ« ndahet nga sytĂ« pamja e tij e sekĂ«lldisur gjatĂ« ceremonisĂ« sĂ« gradimit me shkallĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« UrdhĂ«rit tĂ« Legjionit tĂ« Nderit, nga vetĂ« Presidenti i FrancĂ«s, nĂ« Pallatin e Brigadave.
E qyshse filluan të merrnin jetë, komisioni i posaçëm shtetëror i ceremonialit funebër dhe paralelisht përplasjet e opinioneve në skenë e në prapaskenë për të dhe vendvarrimin e tij, u ndjeva personazh i kurthit të fundit letrar të Ismail Kadaresë, një vorbull e hatashme ëndrrash në zhgjëndërr, me mua vetë si nëpunësin e pallatit të zhgjëndërrt të atyre ëndrrave.
KĂ«rkohej njĂ« varr. Kush mundej thoshte tĂ« vetĂ«n, si nĂ« njĂ« garĂ« tĂ« vetĂ«shpallur ethesh letrare, ku ai apo ajo qĂ« do tĂ« gjente vendin ideal pĂ«r gropĂ«n e trupit pajetĂ« tĂ« autorit tĂ« âGjeneralit tĂ« UshtrisĂ« sĂ« Vdekurâ dhe âKomisionit tĂ« FestĂ«sâ, do tĂ« siguronte edhe vendin mĂ« pranĂ« tij nĂ« botĂ«n tjetĂ«r.
BashkĂ« me fytyrĂ«n e sekĂ«lldisur nĂ« sy tĂ« Ismailit, mĂ« rri nĂ« vesh vargu i tij paralajmĂ«rues pĂ«r vdekjen, âDo bĂ«j njĂ« shenjĂ« dhe do ikâ, e mĂ« ngjan se e gjitha kjo novelĂ« e pashkruar nĂ« kĂ«rkimin e vendvarrimit, ku nuk ka sesi mungon edhe sivĂ«llau i tij i madh Naimi, tĂ« cilit ia ndĂ«rruan varrin plot pesĂ« herĂ«, e nĂ« kĂ«to orĂ« tĂ« ethshme mes realitetit, historisĂ« dhe letĂ«rsisĂ«, donin tâia ndanin mĂ« dysh pĂ«r tâi futur pranĂ« Ismailin, si dikur ata tĂ« dalĂ«t nga burgu qĂ« i futĂ«n nĂ« shtĂ«pitĂ« e tĂ« vdekurve pĂ«r sĂ« gjalli tĂ« regjimit tĂ« vjetĂ«r, po as mund tĂ« mungojnĂ« nĂ« kĂ«tĂ« novelĂ« edhe plot tĂ« tjerĂ« tĂ« varrosur, zhvarrosur e rivarrosur nĂ« kĂ«tĂ« vend.
âKĂ«shtu Ă«shtĂ« kur nuk e kemi si tĂ«rĂ« bota njĂ« panteon pĂ«r kokat e vdekura tĂ« kombitâ, thanĂ« disa. NdonjĂ« tjetĂ«r bĂ«ri thirrje pĂ«r âmauzoleumâ, duke na siguruar tĂ« tĂ«rĂ«ve se ndryshe nga mauzoleumi i atij gjirokastritit tjetĂ«r, qĂ« pĂ«rfundoi nĂ« njĂ« gĂ«rmadhĂ« tĂ« pĂ«rmjerrĂ« nga urrejtja e dikur adhuruesve tĂ« tij, ky i dikur djaloshit tĂ« âKronikĂ«s nĂ« gurâ, do tâi rezistonte tĂ« tĂ«ra kohĂ«rave si njĂ« tempull budist, ku nga brezat e nĂ«nshtruar nĂ« adhurim pĂ«r autorin e âBreznisĂ« sĂ« HankonatĂ«veâ, mijĂ«ra IsmailĂ« tĂ« vegjĂ«l do tĂ« ngriheshin nga humbja e madhe e vetĂ«m njĂ«rit qĂ« patĂ«m hĂ«pĂ«rhĂ« nĂ« 500 e kusur vite.
NdĂ«rsa unĂ«, pjesĂ« e pavullnetshme e kĂ«tij zgjatimi grotesk nĂ« jetĂ«n reale tĂ« botĂ«s kadarejane, nĂ« rolin e nĂ«punĂ«sit tĂ« autorizuar nga qeveria pĂ«r mbarĂ«vajtjen e organizimit tĂ« funeralit, mendova qĂ« po tĂ« bĂ«nim njĂ« kullĂ« mbrapa SkĂ«nderbeut, me shumĂ« apartamente pĂ«r tĂ« tĂ«rĂ« tĂ« vdekurit me emĂ«r tĂ« madh apo tĂ« zmadhuar tĂ« kĂ«tij vendi, do ta mbyllnim mbase pĂ«rgjithnjĂ« problemin historik tĂ« gjetjes sĂ« vendvarrimit tĂ« duhur nĂ« kĂ«si rastesh. MirĂ«po pastaj u ndala i tmerruar sepse jo vetĂ«m pash mundĂ«sinĂ« reale tĂ« prurjes sĂ« papĂ«rballueshme tĂ« lumit tĂ« kĂ«rkesave pĂ«r apartament nga aq shumĂ« ândere kombiâ tĂ« bĂ«ra nĂ« kĂ«to vite pĂ«r njĂ« mori tĂ« vdekurish, po edhe mĂ« shumĂ« akoma nga ideja e krijimit tĂ« njĂ« radhe tĂ« gjatĂ« tĂ« gjallĂ«sh, tĂ« cilĂ«t sipas çdo gjase mund tĂ« paraqisnin bashkĂ« me CV-nĂ« pĂ«rkatĂ«se, kĂ«rkesĂ«n pĂ«r tĂ« vdekur qĂ« tĂ« siguronin njĂ« apartament nĂ« atĂ« kullĂ«.
I dashur Ismail, nuk ta tregoj dot sa do tĂ« doja tĂ« ta tregoja çâmĂ« panĂ« sytĂ« e çâmĂ« tha mendja duke u marrĂ« me funeralin tĂ«nd, por sĂ« paku mĂ« duhet tĂ« tĂ« falenderoj qĂ« me kĂ«tĂ« novelĂ« tĂ« pashkruar, e cila Ă«shtĂ« padiskutim ajo shenja qĂ« shkruajte se do tĂ« bĂ«je para se tĂ« ikje, mĂ« dhe edhe pĂ«rgjigjen qĂ« sâta mora dot nĂ« gjallĂ«, kur thoshe nuk shkruaj mĂ« dhe nĂ«se tĂ« pyesja po pse jo, ma ktheje, âi kam thĂ«nĂ« tĂ« tĂ«raâ. Nuk bindesha dot, e mĂ« dukej mĂ«kat qĂ« pena e tij ishte shtrirĂ« e pajetĂ« diku nĂ« shtĂ«pinĂ« buzĂ« detit. Por sot jam plotĂ«sisht i bindur se Ismail Kadareja i tha vĂ«rtetĂ« tĂ« tĂ«ra çâkishte pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« dhe sâkam asnjĂ« dyshim qĂ« ky vend nuk do ta zhgĂ«njejĂ« kurrĂ« nĂ« atĂ« bindjen kokĂ«fortĂ« tĂ« tij, sepse kurrĂ« ky vend nuk do tĂ« rreshtĂ« sĂ« pĂ«rsĂ«rituri me vete, mbase nĂ« mĂ«nyra tĂ« reja, por pa thĂ«nĂ« asgjĂ« tĂ« re, gjithçka Ismail Kadareja tha pĂ«r tĂ« e pĂ«r kĂ« nĂ« tĂ« jetoi apo do tĂ« jetojĂ«.
Prandaj edhe ndër të tërët them unë, jo më në rolin e pakërkuar të personazhit të novelës së sapo jetuar, po thjesht në funksionin e zëdhënësit këtu edhe të qeverisë shqiptare e jo thjesht të dikujt që mendon kështu, Ismail Kadareja e meriton të prehet në një banesë të fundit që të jetë vetëm e tija.
Jo bashkë me dëshmorët, sepse ai as ishte dëshmor dhe as nuk kishte gjëkundi, në asnjë qelizë të tijën dëshirën apo gatishmërinë për të rënë dëshmor.
Jo bashkĂ« me vĂ«llezĂ«rit FrashĂ«ri, tĂ« cilĂ«t ishin ndĂ«r fare tĂ« paktĂ«t qĂ« ai i donte dhe respektonte sinqerisht, sepse as nuk ia kanĂ« borxh tâi bĂ«jnĂ« vend nĂ« varret e tyre, e as nuk na e kishte Ismaili borxh qĂ« tâia ndalojmĂ« vetminĂ« e tij aq shumĂ« tĂ« dashur, vetĂ«m e vetĂ«m sepse nuk na ndalon dot, duke na parĂ« me atĂ« shpotinĂ« e vet pĂ«r tĂ« na thĂ«nĂ« atĂ« âjonukduanâ e tij proverbiale.
Jo tek parku pĂ«rballĂ« Rognerit dhe as tek fusha e gjelbĂ«rt mbrapa KryeministrisĂ«, sepse jo vetĂ«m qĂ« njĂ« vend i qytetĂ«ruar nuk i mban bashkĂ«, nĂ« tĂ« njĂ«jtat mjedise tĂ« hapura urbane, tĂ« gjallĂ«t me tĂ« vdekurit, pa i ndarĂ« sĂ« paku me mure tĂ« larta apo distanca tĂ« mjaftueshme pĂ«r tĂ« mos parĂ« pĂ«rditĂ« njĂ«ri-tjetrin, po edhe sepse kur mendon, qĂ« Ismaili i ikte sa mundte vendeve ku qarkullonin e mblidheshin njerĂ«z, kjo do tĂ« ishte si tâi imponohej pĂ«rjetĂ«sisht bashkĂ« me vdekjen edhe njĂ« dĂ«nim fatal i barabartĂ« me jetĂ«n nĂ« ferr.
Ismail Kadareja jetoi si dëshmitar i një fjale për të cilën mori të tëra lëvdatat e nderimet e mundshme të botës dhe të tërë smirën dhe sharjet e mundshme të vendit që e lindi. Nuk e mori çmimin Nobel, po mbeti në arkivat e proçes-verbaleve të Komitetit të Nobelit, i vetmi kandidat për të cilin ka një dosje letrash anonime nga bashkatdhetarët e tij.
Ai erdhi, shkroi dhe iku!
Ne i kemi vetĂ«m njĂ« detyrim. Tâia respektojmĂ« ikjen, duke i dhĂ«nĂ« nĂ« kohĂ«n dhe vendin e duhur njĂ« banesĂ« tĂ« fundit, ku tĂ« mos ndjehet i kĂ«rcĂ«nuar as nga dashuria e pakĂ«rkuar, qĂ« e kishte tmerr, as nga fqinjĂ«sia asnjĂ«herĂ« e dĂ«shiruar, qĂ« e kishte lemeri dhe as jo e jo nga tubimet, nderimet e fjalimet sidomos, qĂ« i kishte llahtari.
Sa për sot, është kërkesë legjitime e hijes së tij të pandashme, Helenës, që vendosja e përkohshme e trupit të tij në Tufinë të bëhet vetëm me praninë e familjarëve.
Sâka asnjĂ« dyshim se ky do tĂ« ishte edhe vullneti i Ismailit nĂ«se do tĂ« pyetej, prandaj nĂ« emĂ«r tĂ« saj, u kĂ«rkoj tĂ« gjithĂ«ve respektimin e kĂ«tij vullneti dhe mbylljen e homazheve nĂ« çastin e nisjes sĂ« korteut tĂ« vogĂ«l familjar nga sheshi kĂ«tu, pĂ«r nĂ« varrezat e qytetit.
Duke e ndalur këtu fjalën time, e cila do të duhet të mbyllet në fakt bashkë me tranzicionin e qëndrimit të trupit të shkrimtarit tonë kombëtar në banesën e tij të fundit, ku do të kryhet edhe në praninë e miqve të tij nga Franca e gjetkë, pjesa përmbyllëse e ceremonisë shtetërore të nderimit të Ismail Kadaresë, e kam të nevojshme ta falenderoj edhe publikisht Ismailin për një dhuratë shumë speciale, të cilën ai ma ka bërë mua dhe të gjithë brezave të dashnorëve të paepur të gjuhës shqipe, me përkthimin magjepsës të Resë në Pantallona të Vladimir Majakovskit.
Ai e di, e dinte, ia kam thĂ«nĂ« mĂ« shumĂ« se sa njĂ«herĂ«, po edhe unĂ« sot e di, qĂ« do tâi vinte shumĂ« mirĂ« nĂ«se po tĂ« kishte mundĂ«si tĂ« merrte pjesĂ« kĂ«tu me sy e veshĂ« nĂ« funeralin e tij, tâi dĂ«gjonte kĂ«ta rreshta: âMendimin tuaj, qĂ« Ă«ndĂ«rron nĂ« trurin e butĂ«, si lakeu i dhjamur nĂ« kanapenĂ« me zdral, do ta tall me zhelen e pĂ«rgjakur tĂ« zemrĂ«s; gjersa tĂ« ngopem, idhnak e brutal.â
U prehsh në paqe Ismail, i the të gjitha!
Faleminderit!
*Fjala e kryeministrit Edi Rama gjatë homazheve dhe ceremonisë shtetërore në nderim të Ismail Kadaresë
Grupi Balkanweb
Burimi informacionit @BalkanWeb: Lexo me shume ne : Bota Sot News botasot.co
