FATOS ĂOĂOLI
Shqipëria është një nga vendet më të pasura në Europë për burimet ujore për frymë. Kapaciteti aktual i burimeve ujore të ujit të pijshëm të Shqipërisë e tejkalon me mbi 3 herë kërkesën që ka vendi për ujë. E megjithatë, për paradoks, nuk kemi ujë 24 orë në 24 në rubinetat e shtëpive tona! Mirëpo nuk duhet të harrojmë nga vijmë. Për 32 vjet, 1991-2021, cilësia problematike e ujit të pijshëm në pjesën dërrmuese të ujësjellësve bashkiakë i ka detyruar qytetarët ta blejnë ujin që pinë në shumicën e qyteteve tona! Investime të hedhura dëm në të kaluarën nga mungesa e koordinimit bashki-qeveri qendrore, si dhe borxhe të mëdha, në nivele miliona dhe dhjetëra milionë euro, të akumuluara prej vitesh, kanë shtangur dhe atrofizuar institucionet e vjetra të ujësjellës-kanalizimeve.
Nga ana tjetĂ«r, mungesa e laboratorĂ«ve tĂ« duhur pĂ«r matjen e cilĂ«sisĂ« sĂ« ujit tĂ« rubinetit, apo laboratorĂ« ekzistues pa pajisjet e domosdoshme, si dhe mungesa e njĂ« ekspertize tĂ« domosdoshme, e cila nuk gjendet nĂ« çdo bashki, kontribuuan nĂ« profilizimin si tĂ«rĂ«sisht joefektive tĂ« 58 shoqĂ«rive aksionere tĂ« ujĂ«sjellĂ«s-kanalizimeve, tĂ« ndodhura nĂ«n administrimin e plotĂ« tĂ« 61 bashkive. TrashĂ«gimia e papĂ«rgjegjĂ«sisĂ« sĂ« shoqĂ«rive tĂ« vjetra tĂ« ujĂ«sjellĂ«s-kanalizimeve, me antimoralin âNuk kanĂ« çâna bĂ«jnĂ«, se pa ujĂ« nuk i lĂ«nĂ« dot qytetarĂ«t! Jemi tĂ« domosdoshĂ«mâ, keqadministrimi, indiferenca dhe abuzimi i trashĂ«guar me dekada kanĂ« sjellĂ« qĂ« furnizimi me ujĂ« i qytetarĂ«ve sot mbart ende probleme tĂ« mĂ«dha. Edhe pse sistemi i sotĂ«m i furnizimit me ujĂ« tĂ« pijshĂ«m, edhe nĂ« sajĂ« tĂ« 900 milionĂ« eurove tĂ« hedhura nga qeveria qendrore nĂ« vitet 2014-2022 prodhon 28 pĂ«r qind mĂ« shumĂ« ujĂ«, nga sa Ă«shtĂ« nevoja pĂ«r furnizim, shumica e qytetarĂ«ve tanĂ« nuk furnizohet 24 orĂ« nĂ« 24!
Deri në qershor 2022, më shumë se gjysma e humbjeve nuk ishin teknike, por vetëm pasojë e keqadministrimit dhe e vjedhjes. Përpara kësaj situate, Ministria e Energjetikës dhe Infrastrukturës kërkoi që në nëntor 2021 një mendësi të hapur. Nisi takimet dhe konsultimet me të gjitha ndërmarrjet e ujësjellës-kanalizimeve dhe bashkitë që i menaxhonin. Në maj 2022, pas konsultimeve, në përputhje me Strategjinë Kombëtare 2020-2030 të Menaxhimit të Ujit, kjo ministri nisi reformën e sektorit të ujit, ose ndryshe betejën për ujin. Nga 58 shoqëri aksionere të ujësjellës-kanalizimeve, nën administrimin e plotë të 61 bashkive, shumica me probleme të jashtëzakonshme menaxhimi dhe akumulimi borxhesh, u krijuan 15 shoqëri rajonale, asambletë e të cilave menaxhohen 51 për qind nga Ministria e Energjisë dhe Infrastrukturës dhe 49 për qind nga bashkitë dhe vetë shoqëritë rajonale. Fakti që qeveria qendrore ka 51 për qind të aksioneve ofron garancinë e furnizimit të këtij malli jetik, ujit, duke respektuar, përmes një pune të përbashkët midis pushtetit vendor dhe atij qendror, autonominë e pushtetit vendor.
Ky i fundit Ă«shtĂ« jo vetĂ«m pjesĂ« aktive e reformĂ«s, por edhe po monitoron procesin, duke pĂ«rcjellĂ« nga afĂ«r kĂ«rkesat dhe shqetĂ«simet e qytetarĂ«ve nĂ« bashkitĂ« pĂ«rkatĂ«se. QĂ« nĂ« qershor 2022, 40 bashki tĂ« vendit morĂ«n vendim pĂ«r tâu bĂ«rĂ« pjesĂ« e reformĂ«s nĂ« sektorin e uji, tĂ« pasuara mĂ« vonĂ« nga bashki tĂ« tjera. Nga qershori 2022 e deri korrik 2024, reforma nĂ« ujĂ«sjellĂ«s-kanalizime ka ecur mĂ« shumĂ« se sa nĂ« 32 vitet e fundit tĂ« marra sĂ« bashku. Shumica e 15 shoqĂ«rive rajonale kanĂ« likuiduar faturĂ«n korrente tĂ« energjisĂ« elektrike (borxhi mĂ« i madh i ujĂ«sjellĂ«sve), madje edhe disa detyrime tĂ« vjetra, duke e ulur disi borxhin e trashĂ«guar prej 270 milionĂ« euro (kryesisht, borxh OSHEE-sĂ«, plus kamatĂ«vonesat). GjatĂ« vitit 2023, 12 nga 15 shoqĂ«ritĂ« rajonale tĂ« krijuara, nuk krijuan detyrime tĂ« reja dhe likuiduan njĂ« pjesĂ« tĂ« detyrimeve tĂ« trashĂ«guara. Pjesa e dytĂ« e programit qeveritar tĂ« performancĂ«s dhe tĂ« investimeve nĂ« sektorin e ujit, i nisur mĂ« 15 mars 2024, quhet Programi Infrastruktura Bashkiake V.
Ky program angazhon 50 milionë euro dhe do të sjellë përmirësim të ndjeshëm të situatës së furnizimit me ujë të pijshëm në disa prej qyteteve kryesore të vendit dhe në zonat rurale në Shkodër, Lezhë, Elbasan, Fier, Berat dhe Vlorë. Ai financohet nga qeveria gjermane, nëpërmjet bankës së njohur të zhvillimit KfW, nga qeveria zvicerane, përmes SECO, nga Bashkimi Europian dhe nga qeveria shqiptare. Nga ky program po përfitohen 266 kilometra rrjet i ri ujësjellësi, 17.4 kilometra rrjet i ri kanalizimesh, 14 mijë lidhje të reja dhe rehabilitim i lidhjeve ekzistuese, si dhe rreth 13 mijë matës të rinj të instaluar uji. Menaxhimi më i mirë i 15 shoqatave rajonale të ujit ka sjellë ndryshime. Më 30 korrik 2024 kishim 4 milionë euro më shumë arkëtime nga shoqatat rajonale, si dhe 7 për qind më pak ujë pa të ardhura, se sa korriku 2023. Pra, më pak humbje dhe abuzim, më pak ujë të pafaturuar. Beteja për ujin 24 orë për qytetarin nuk është fituar akoma, por ajo po avancon.
NDIQE LIVE “PANORAMA TV” © Panorama.al Burimi informacionit @Panorama.al: Lexo me shume ne :bota sot www.botasot.co
