LEONARD DEMI
MĂ« 8 dhjetor 1990, me Ă«ndrrĂ«n shekullore mĂ« tĂ« bukur tĂ« tĂ« gjithĂ« shqiptarĂ«ve: âE duam ShqipĂ«rinĂ« si gjithĂ« Europaâ filluam udhĂ«timin e zemrĂ«s pĂ«r nĂ« Bruksel. Sot, kur europianĂ«t, nĂ« tĂ« dyja anĂ«t e Kanalit, pĂ«rgatiten tĂ« nderojnĂ« 80-vjetorin e âDitĂ«s Dâ, qeveria jonĂ« po bĂ«het âgati tĂ« paraqesĂ« njĂ« projektrezolutĂ« pĂ«r tĂ« bashkĂ«punuar me opozitĂ«nâ, me atĂ« opozitĂ«, qĂ« shkatĂ«rroi diktaturĂ«n mĂ« tĂ« egĂ«r tĂ« EuropĂ«s pĂ«r tĂ« ngritur flamurin kuq e zi nĂ« Boulevard LĂ©opold III dhe nĂ« Place Schuman.
QEVERISJA E SOTME SOCIALISTE
Partia Socialiste (PS), me qeverisjen e vet shkel parimin e ndarjes së pushteteve dhe po ndryshon natyrën e pushtetit shtetëror demokratik nga poshtë-lart me një qeverisje nga lart-poshtë: me kryeministrin në krye, që ka marrë të gjithë autoritetin dhe pushtetin shtetëror për të përvetësuar të gjitha vendimet e rëndësishme politike. Kjo prirje godet shtetin e së drejtës, mënjanon pushtetin vendimmarrës nga mbikëqyrja legjislative, dmth., mënjanon Kuvendin si institucioni kryesor shtetëror dhe dëmton të drejtat dhe liritë kushtetuese (Heller, Somek).
Kryesia e PS dhe Grupi i saj Parlamentar po kthehen nĂ« njĂ« mjet tĂ« fuqishĂ«m politik, qĂ« vendos institucionet demokratike tĂ« shtetit kushtetues nĂ«n qeverisjen autoritare, tĂ« cilĂ«n disa studiues e kanĂ« quajtur sistem hibrid, autoritarizĂ«m konkurrues apo autoritarizĂ«m demokratik. KĂ«sisoj, kjo forcĂ« politike nĂ« pushtet po e kthen Kuvendin nĂ« predhĂ« ideologjike kundĂ«r opozitĂ«s. Shembulli mĂ« i qartĂ« Ă«shtĂ« shkelja e KushtetutĂ«s dhe Rregullores tĂ« Kuvendit pĂ«r tĂ« bllokuar ngritjen e Komisioneve Hetimore tĂ« kĂ«rkuara nga opozita, duke pĂ«shtjelluar punimet e Kuvendit pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ«, qĂ« pĂ«rfundoi me amendimin e ligjit ekzistues nĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« qĂ«ndrimeve autoritariste tĂ« qeverisĂ«. Pas miratimit tĂ« amendamenteve, mazhoranca ra dakord pĂ«r ngritjen e vetĂ«m dy komisioneve hetimore nga tetĂ« tĂ« kĂ«rkuar nga opozita, ndĂ«rsa nĂ« tubime politike qesĂ«ndia e kryeministrit shpreh: â⊠tĂ« mos e lĂ«mĂ« progresin e drejtĂ«sisĂ« jashtĂ« vĂ«mendjes dhe kujdesit tĂ« Parlamenti, i cili duhet tĂ« pĂ«rfshihet shumĂ« mĂ« tepĂ«r nĂ« betejĂ«n pĂ«r kĂ«tĂ« progresâŠ. (ShqipĂ«ria nĂ« BEâŠ, Kongresi i PS, 8 dhjetor 2023. TĂ« gjitha citimet e pĂ«rdorura nĂ« kĂ«tĂ« artikull janĂ« tĂ« kryeministrit Edi Rama.).
NJĂ PIRAMIDĂ KUNDĂR KUVENDIT
NĂ« veprimtarinĂ« e pĂ«rditshme, PS dhe Grupi i vet Parlamentar mbĂ«shtet piramidĂ«n e pushtetit, qĂ« i lejon kryeministrit tĂ« mos respektojĂ« detyrimet dhe kufizimet kushtetuese dhe tĂ« refuzojĂ« rĂ«ndom kĂ«rkesat e opozitĂ«s pĂ«r interpelanca parlamentare. ĂshtĂ« ironi e dhimbshme kur e dĂ«gjon tĂ« thotĂ«:â⊠ështĂ« Kuvendi qendra e gravitetit, nuk Ă«shtĂ« qeveria, Ă«shtĂ« kuvendiâŠâ (idem); apo âDuhet rritur mĂ« shumĂ« transparenca, llogaridhĂ«nia, kontrolli, duke harmonizuar ⊠veprimtarinĂ« e tĂ« tria pushteteve tĂ« pavarura kushtetuese⊠dhe sundimi i ligjit tĂ« arrijnĂ« nivelin e njĂ« vendi anĂ«tar tĂ« Bashkimit Europianâ. (Mbledhje me kabinetin qeveritar dhe grupin parlamentar tĂ« PartisĂ« Socialiste, 7 maj 2024.) Por, herĂ«herĂ«, kryeministri pranon pĂ«rgjegjĂ«si vetĂ«m para popullit, i cili nuk Ă«shtĂ« subjekt juridik, por shoqĂ«ror: âJu kĂ«rkoj ndjesĂ« pĂ«r çdo gabim, qĂ« ju mendoni sâe kam bĂ«rĂ«, por kurrĂ«, nĂ« asnjĂ« rast nuk i kam tradhtuar ata qĂ« ma kanĂ« besuar qoftĂ« dhe njĂ«herĂ« me votĂ«n e tyreâŠâ. UnĂ« nuk kam si ta hap zemrĂ«n dhe trurin tim qĂ« ju tĂ« hyni dhe tĂ« shikoni vetĂ« se çfarĂ« ka brenda⊠(KrenarĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, AthinĂ«, 12 maj 2024).
KĂ«to qasje i kundĂ«rvihen demokracisĂ« dhe konstitucionalizmit dhe Ă«shtĂ« pasojĂ« e pashmangshme e rĂ«nies sĂ« kushtetutshmĂ«risĂ«. Demokracia e tipit perĂ«ndimor, tĂ« cilĂ«n kemi adoptuar edhe ne, Ă«shtĂ« kombinim i dy traditave tĂ« dallueshme: njĂ«ra Ă«shtĂ« demokracia, qĂ« do tĂ« thotĂ« votim universal, zgjedhje tĂ« lira dhe tĂ« ndershme dhe sundim i shumicĂ«s (nga poshtĂ«-lart); tjetra Ă«shtĂ« liberalizmi kushtetues, qĂ« do tĂ« thotĂ« shtet i sĂ« drejtĂ«s, ndarja e pushteteve dhe mbrojtja e tĂ« drejtave dhe lirive themelore individuale. Studiuesit e kĂ«saj pikĂ«pamjeje, theksojnĂ« se konstitucionalizmi i jep demokracisĂ« thelbin e saj liberal. KĂ«to dy tradita kanĂ« qenĂ« gjithmonĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me njĂ«ra-tjetrĂ«n dhe ajo, qĂ« shohim tĂ« ligjĂ«rohet sot nĂ« vendin tonĂ« Ă«shtĂ« demokraci joliberale apo pushtet individual: âQĂ« unĂ« tĂ« shqyhem dysh ditĂ«natĂ« nĂ« krye tĂ« punĂ«ve⊠UnĂ« kam pasur detyrĂ«n tĂ« punoj nĂ« kĂ«ta dhjetĂ« vjet me dyzetĂ« e ca ministra⊠UnĂ« shkoja nga Kancelarja gjermane, nĂ« zyrat e Brukselit, nĂ« zyrat nĂ« Uashington dhe u thosha⊠ne duhet tĂ« bĂ«jmĂ« tĂ«rmetâ (Mbledhje meâŠ, 7 maj 2024.) â⊠dua tâju them shumĂ« sinqerisht se⊠do tĂ« kthehem mĂ« i vendosur⊠pĂ«r ta bĂ«rĂ« gati ShqipĂ«rinĂ« pĂ«r BE-nĂ« edhe mĂ« pĂ«rpara akoma⊠UnĂ« do tâua lĂ« si kartolinĂ« tĂ« Vitit tĂ« Ri⊠tĂ« gjithĂ« liderĂ«ve tĂ« Bashkimit Europian rezultatin e testit tĂ« suksesshĂ«m tĂ« modelit shqiptarâŠâ. (Kongresi i PS, 8 dhjetor 2023).
POLITIKA FISNORE E PARTISĂ SOCIALISTE
Sa mĂ« shumĂ« qĂ« trumbetohet njĂ« parti politike, nĂ« rastin tonĂ« Partia Socialist, aq mĂ« shumĂ« kontrollohet anĂ«tarĂ«sia e saj dhe aq mĂ« shumĂ« vĂ«shtirĂ«sohet bashkĂ«punimi me ata qĂ« nuk janĂ« anĂ«tarĂ« tĂ« vet, dmth., ata âtĂ« gropĂ«s sĂ« gjarpĂ«rinjveâ (PukĂ«, 19 shkurt 2019), gjĂ« qĂ« krijon pĂ«shtjellime deri nĂ« ndarje e mosbesim dhe vĂ«shtirĂ«sojnĂ« komunikimin konstruktiv.
Studiues tĂ« ndryshĂ«m venĂ« nĂ« dukje se palĂ«t, qĂ« kundĂ«rshtojnĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«n, nĂ« rastin tonĂ« mazhoranca dhe opozita e kanĂ« pasur pothuajse tĂ« pamundur tĂ« kapĂ«rcejnĂ« ndarjet fisnore kur udhĂ«heqĂ«sit e tyre kundĂ«rshtarĂ« nuk janĂ« angazhuar ta bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ«. Anasjellas, udhĂ«heqĂ«sit e fortĂ« dhe parimorĂ« mund tĂ« tejkalojnĂ« ndarjet partizane, tĂ« ulin tensionet dhe pĂ«shtjellimet politike dhe tĂ« gjejnĂ« njĂ« bazĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar rrugĂ«n drejt njĂ« tĂ« ardhmeje europiane. VetĂ«m kur opozita dhe mazhoranca bashkĂ«punojnĂ« pĂ«r tĂ« zgjidhur njĂ« problem tĂ« pĂ«rbashkĂ«t afrohen. PĂ«rparimin do ta arrijmĂ« kur do tĂ« pĂ«rdorim arsyen dhe argumentin pĂ«r tĂ« kapĂ«rcyer ndarjet politike dhe kualifikimet luftĂ«nxitĂ«se, si: â⊠fitoret elektorale tĂ« radhĂ«s me disa kundĂ«rshtarĂ« as tĂ« gjallĂ« dhe as tĂ« vdekurâŠâ (Kongresi i PS, 8 dhjetor 2023). âKemi nĂ« dorĂ« shumicĂ«n e parlamentit dhe drejtimin e pushtetit ekzekutiv, pa qenĂ« tĂ« detyruar tâi themi dajĂ« asnjĂ« derri, pĂ«r tĂ« qeverisurâŠâ (Mbledhje meâŠ, 7 maj 2024.)
KOMISIONET E KUVENDIT
Demokracia politike moderne është një sistem qeverisës në të cilin qeveritarët, për veprimet e tyre, mbajnë përgjegjësi publike para qytetarëve, të cilët përfaqësohen me të zgjedhurit e tyre. Një shembull tjetër domethënës i shkatërrimit të parimit të ndërtimit të pushtetit nga poshtë-lart është qëndrimi ndaj komisioneve kuvendore.
Sipas Rregullores sĂ« Kuvendit (Neni 1826, 1927, 3640), Komisioni i SigurisĂ« KombĂ«tare (KSK) ka te drejte te therrasĂ« ne câdo kohe per te dhene shpjegime dhe sqarime per câeshtje te fushave te pergjegjesise se tyre: ministrin e BrendshĂ«m, ministrin e Mbrojtjes, drejtorin e ShĂ«rbimit Informativ ShtetĂ«ror (dhe tĂ« gjithĂ« shĂ«rbimeve informative), shefin e Shtabit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« Forcave tĂ« Armatosura, drejtorin e PolicisĂ« sĂ« Shtetit, drejtorin e Sigurimit tĂ« Informacionit tĂ« Klasifikuar⊠deri tek autoritetet e mbrojtjes kibernitike.
RĂ«ndom drejtuesit e kĂ«tyre institucioneve shkelin hapur KushtetutĂ«n e ShqipĂ«risĂ« dhe Rregulloren e Kuvendit, duke mos pranuar ftesat e Komisionit pĂ«r tâu paraqitur. Rastet mĂ« flagrante janĂ« ai i ministrit tĂ« BrendshĂ«m, 16 dhjetor 2020 â 8 korrik 2023 dhe i drejtorit tĂ« sotĂ«m tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit, tĂ« cilĂ«t kanĂ« refuzuar tĂ« gjitha ftesat e Komisionit, edhe pse kryetari i qeverisĂ« thotĂ«: â⊠ĂshtĂ« Kuvendi qendra e gravitetit, nuk Ă«shtĂ« qeveria, Ă«shtĂ« Kuvendi. (Kongresi i PS, 8 dhjetor 2023). Kjo prirje godet shtetin e sĂ« drejtĂ«s, mĂ«njanon pushtetin vendimmarrĂ«s nga mbikĂ«qyrja legjislative e Kuvendit.
Komisioni i SigurisĂ« KombĂ«tare, nĂ« traditĂ«n e vet, pos tĂ« gjithĂ« autoriteteve tĂ« sigurisĂ« tĂ« vendit, pĂ«r nga rĂ«ndĂ«sia qĂ« ngĂ«rthen, ka pritur personalitete tĂ« larta shtetĂ«rore nga tĂ« dy anĂ«t e Atlantikut, pĂ«rfshirĂ« Komandantin Suprem tĂ« Forcave Aleate tĂ« NATO-s dhe, njĂ«kohĂ«sisht, Komandant i KomandĂ«s Europiane tĂ« Shteteve tĂ« Bashkuara. Kurse qeveritarĂ«t dhe tĂ« emĂ«ruarit tanĂ« jo vetĂ«m qĂ« nuk duan tâia dinĂ« pĂ«r ligjet themelore tĂ« shtetit demokratik, por me qĂ«ndrimin e tyre dĂ«mtojnĂ« rritjen dhe forcimin e sigurisĂ« kombĂ«tare tĂ« vendit, pengojnĂ« mĂ«njanimin e veprimtarive kontradiktore institucionale, analizĂ«n dhe planifikimin, thellimin e bashkĂ«punimit tĂ« vendit tonĂ« me partnerĂ«t tanĂ« strategjikĂ« dhe NATO-n; si dhe rritjen e aftĂ«sisĂ« tĂ« vendimmarrĂ«sve pĂ«r tĂ« udhĂ«hequr e realizuar politikat dhe çështjet e sigurisĂ« kombĂ«tare nĂ« nivel vendor, rajonal dhe nĂ« kuadĂ«r tĂ« AleancĂ«s dhe Bashkimit Europian.
KUVENDI DHE SHĂRBIMI INFORMATIV SHTETĂROR
NjĂ« nga dukuritĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« forcimit tĂ« sistemit demokratik tĂ« njĂ« vendi Ă«shtĂ« informimi i rregullt i Kuvendit pĂ«r aktivitetin e ShĂ«rbimit Informativ ShtetĂ«ror (SHISH) jo vetĂ«m sepse Kuvendi Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r veprimtarinĂ« e SHISH, por edhe pĂ«r vetĂ« faktin se Kuvendi ndodhet midis SHISH dhe publikut tĂ« gjerĂ«. Lidhja e ngushtĂ« e ShĂ«rbimit Informativ me politikĂ«n mund tâi dĂ«mtojĂ« atij funksionin e mbledhjes dhe tĂ« analizĂ«s sĂ« informacionit dhe ta kthejĂ« nĂ« njĂ« vegĂ«l, qĂ« do tĂ« pĂ«rdorej nga liderĂ«t politikĂ« pĂ«r tĂ« ruajtur pushtetin e tyre. KĂ«sisoj, drejtoresha e ShĂ«rbimit Informativ tĂ« Shtetit, emĂ«ruar mĂ« 3 prill 2023, Ă«shtĂ« paraqitur nĂ« Komisionin e SigurisĂ« KombĂ«tare vetĂ«m njĂ« herĂ«. Ajo nuk e kreu detyrĂ«n kushtetuese me pretendimin se deputetĂ«t nuk kishin certifikatĂ« sigurie. KĂ«tu kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me njĂ« çështje parimore: âAsnjĂ« strukturĂ«, qĂ« nuk Ă«shtĂ« e zgjedhur, nuk ka autoritet mbi tĂ« zgjedhurit me votĂ« populloreâ. SidoqoftĂ«, ka shtete, ku Kuvendi i pajis anĂ«tarĂ«t e KSK me dokumentin pĂ«rkatĂ«s. Deri mĂ« sot, Kuvendi ynĂ« nuk i ka certifikuar kĂ«ta deputetĂ« se i del jashtĂ« politikĂ«s lart-poshtĂ« dhe drejtoresha e SHISH ende vazhdon tâi qĂ«ndrojĂ« larg tempullit tĂ« demokracisĂ«.
Komisioni i SigurisĂ« KombĂ«tare ka gjithashtu autoritetin tĂ« mbikĂ«qyrĂ« politikat e sigurisĂ« kombĂ«tare, zbatimin e legjislacionit pĂ«rkatĂ«s dhe shpenzimet buxhetore tĂ« gjithĂ« institucioneve tĂ« sigurisĂ« kombĂ«tare (Neni 3640 dhe 10288). Publiku i gjerĂ« do tĂ« ishte shumĂ« dyshues dhe i shqetĂ«suar nĂ«se tĂ« zgjedhurit e vet nuk do tĂ« kishin autoritetin ta mbikĂ«qyrnin ShĂ«rbimin Informativ dhe, nĂ« njĂ« farĂ« mase, tâua bĂ«nin tĂ« njohur veprimtarinĂ« e tij zgjedhĂ«sve tĂ« vet, sidomos, nĂ« drejtim tĂ« respektimit tĂ« drejtave dhe lirive themelore. MbikĂ«qyrja e buxhetit ngĂ«rthen edhe njĂ« problem tjetĂ«r: Kuvendi nuk mund tĂ« marrĂ« vendim tĂ« arsyeshĂ«m pĂ«r fondet, qĂ« u nevojiten institucioneve tĂ« sigurisĂ«, pĂ«rfshirĂ« SHISH pa pasur njohuri mbi ta dhe mĂ«nyrĂ«n se si vepron sistemi.
ROLI I BASHKIMIT EUROPIAN DHE SHTETEVE TĂ BASHKUARA
DemokracitĂ« joliberale fitojnĂ« legjitimitet dhe rrjedhimisht pushtet nga fakti se ato janĂ« tĂ« pranueshme nga pikĂ«pamja demokratike. Sot, pĂ«rballĂ« kĂ«tij virusi qĂ« po hedh rrĂ«njĂ« nĂ« vendin tonĂ«, roli mĂ« i dobishĂ«m qĂ« mund tĂ« luajnĂ« Bashkimi Europian dhe veçanĂ«risht Shtetet e Bashkuara Ă«shtĂ« tĂ« pĂ«rpiqen tĂ« konsolidojnĂ« demokracinĂ« nĂ« ShqipĂ«ri dhe tĂ« inkurajojnĂ« forcimin e kushtetutshmĂ«risĂ«. Demokracia pa liberalizĂ«m kushtetues nuk Ă«shtĂ« thjesht e pamjaftueshme, por e rrezikshme, se gĂ«rryen lirinĂ«, abuzon me pushtetin, thellon ndarjet, madje sjell edhe pĂ«shtjellime tĂ« rrezikshme thonĂ« ekspertĂ«t. KĂ«tĂ«, besoj ka ndĂ«rmend edhe kryeministri kur thotĂ«: â⊠le ta krijojmĂ« njĂ« vend pune tĂ« pĂ«rbashkĂ«t, me aleatĂ«t tanĂ« strategjikĂ« Bashkimin Europian dhe Shtetet e Bashkuara⊠pĂ«r tĂ« adresuar⊠procesin e mĂ«tejshĂ«m tĂ« shtetbĂ«rjes europiane tĂ« ShqipĂ«risĂ«âŠâ (Mbledhje më⊠7 maj 2024.).
NDIQE LIVE “PANORAMA TV” © Panorama.al Burimi informacionit @Panorama.al: Lexo me shume ne :bota sot www.botasot.co