NGA GENTA SULA 

Nderojmë sot kujtimin e atyre inxhinierëve dhe teknikëve të naftës, të cilët dhuruan jetën e tyre në shërbim të vendit, por u bënë viktima të një regjimi totalitar dhe mizor. Përse regjimi komunist nuk qe në gjendje të kontrollonte dhunën shtetërore dhe abuzimin e të drejtave të këtyre njerëzve të çmuar, që mbanin në këmbë një sektor kaq të rëndësishëm për të kapërcyer bllokadën ekonomike? Diktatura pa dhunën është e paqëndrueshme. Historia e regjimit komunist nisi e tillë: Kush duhet të urdhërojë, edhe duhet të ndëshkojë.

Planet e prodhimit të naftës nuk hartoheshin më nga llogaritjet shkencore, por negociohej nga Qeveria – Byroja Politike dhe Kongreset e Partisë. Shifrat fryheshin sikur dogma enveriste me parullën: “Shqipëria lundron në naftë”, në një kohë kur shkencëtarët pohonin “Shqipëria është vend naftëmbajtës”. Përplasja mes propagandës dhe shkencës prodhoi një rezultat të dëshpërueshëm si për jetën njerëzore të humbura, ashtu edhe për sektorin më fitimprurës të naftës në ekonominë e vendit, një sektor i suksesshëm, por i paqëndrueshëm, i cili pas goditjeve së elitës pësoi vetëm rënie. Propaganda nuk e njihte kushtin teknik të shpimeve të paefektshme në morinë e puseve të hapura. Nëpërmjet çeljes së arkivës dokumentare, si dhe studimit të tyre nga ekspertë të historisë dhe shkencës së gjeologjisë japim sot një kontribut të pazëvendësueshëm në ndriçimin e skutave të errëta të Sigurimit të Shtetit, që me hetimet, persekutimet e ekzekutimet famëkeqe turpëruan çdo ndenje humane dhe futën në ngërçzhvillimin e sektorit të naftës në Shqipëri.

Së pari, shkatërruan njeriun, pastaj shkencëtarin, familjen dhe si në një reaksion zinxhir dëmtuan ekonominë e thelluan izolimin e vendit. Zbulojmë gjërat e pathëna, figurat e ndritura të këtij sektori për t’i treguar shoqërisë se ata na kanë lënë një pasuri dokumentare, shkencore në fushën e kërkimit të naftës tek e cila në kushtet e reja, shoqëria e sotme është e aftë të ndërtojë programe ekonomike të suksesshme. Gjeologu i shquar polak, Stanislav Zuber, vdekur nga torturat në hetuesinë komuniste 1947, na la si trashëgimi një hartë gjeologjike dhe tektonike të Shqipërisë, e cila përdoret edhe sot nga gjeologët vendës. Projektoi puse në Kuçovë dhe arriti të nxjerrë naftë industriale në zonat ranore. Riza Alizoti dhe Thoma Pojani rivunë në funksion vendburimin e Kuçovës. Dy rafineritë e vogla të naftës, të dy pësuan fat tragjik, si “sabotatorë dhe agjente te amerikanëve”, me varje në litar.

Autori i zbulimeve me vlerë të jashtëzakonshme të vendburime të reja në Visokë, Patos, Ballsh,Gorisht nga të cilat në vitin 1970 u morën 2 milionë tonë naftë, Koço Plaku, dhe kolegët e tij, Milto Gjikopulli, Beqir Aliaj, Protoko Murati, Dhimitër Stefa, Jani Konomi, Akademik Teki Biçoku, Kadri Rama, Nuredin Skrapari, Thanas Nasto, Niko Goxhobashi, u arrestuan dhe dënuan si sabotatorë më 25 mars 1975. Koço Plaku dhe Milto Gjikopulli u dënuan me vdekje. Urrejtja e shfrenuar e dogmës nuk ndaloi as me zhdukjen e trupave të tyre. Petraq Xhaçka, Enriko Veizi, Mynyr Arapi, Petrit Sadushi dhe Luan Këlliçi, të gjithë me grada shkencore u arrestuan në 1986 si grupi i tretë armiqësor.

Pavarësisht kualifikimeve dhe ekspertizës së tyre, këta profesionistë teknikë ishin në thelb plotësisht të papolitizuar, jo pjesë e elitës së besnikëve të regjimit. Mungesa e llogaridhënies dhe transparencës, kultura e frikës dhe intimidimit, prioritizimi i produktivitetit mbi të drejtat e punëtorëve dhe mungesa e mekanizmave ligjorë efektivë – të gjitha këto krijuan kushtet që abuzimi ndaj tyre të mund të ndodhte pa u sanksionuar. Nga kjo histori tragjike, ne mësojmë se ekuilibri i qëndrueshëm midis produktivitetit ekonomik dhe mbrojtjes së të drejtave të punëtorëve kërkon procese demokratike, llogaridhënie dhe mbikëqyrje të pavarur.

Zhvillimi ekonomik nuk duhet kurrë të bëhet në kurriz të të drejtave themelore të njerëzve, por të synojë të arrihet në mënyrë të balancuar. Sot, ne e nderojmë kujtimin e këtyre inxhinierëve si heronj të pafat, që sakrifikuan gjithçka për të mbajtur në këmbë një sektor kyç të ekonomisë kombëtare. Në histori, ata do të hyjnë si njerëzit e progresit dhe guximi i tyre për sfiduar mekanizimin brutal të sigurimit të shtetit, edhe në sallën e gjyqit, edhe para vdekjes, do t’u shërbejë gjeneratave para së gjithash në sferën morale dhe në konsolidimin e lirisë së mendimit, të çliruar nga frika. Le të marrim mësime nga kjo histori dhe të angazhohemi që të mos përsëritet një tragjedi e tillë kurrë më.

NDIQE LIVE “PANORAMA TV” © Panorama.al Burimi informacionit @Panorama.al: Lexo me shume ne :bota sot www.botasot.co