NGA GĂZIM TUSHI 
Ka kohĂ« qĂ« shoqĂ«ria Ă«shtĂ« nĂ«n peshĂ«n e vĂ«shtirĂ«sive tĂ« kuptimit, perceptimit dhe shpjegimit tĂ« shumĂ« dukurive politike, sociale dhe morale qĂ« preokupojnĂ« atĂ«. NĂ«se e vlerĂ«sojmĂ« me objektivitet, pa parti-pris politike situatĂ«n sociale qĂ« jetojmĂ«, nuk Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« dallohet, madje tĂ« evidentohet si dukuri gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se, ekzistenca e zgjeruar e ndjenjave tĂ« pĂ«rziera e tĂ« koklavitura politike e morale. QĂ« herĂ« optimiste e shumĂ« herĂ« pesimiste, gjithnjĂ« tĂ« shoqĂ«ruara me zhgĂ«njim social permanent e dĂ«shpĂ«rim individual evident. Pa dyshim, kĂ«to fenomene pĂ«rtej shkaqeve dhe pasojave tĂ« tyre, janĂ« tregues i tĂ« vĂ«rtetĂ«s, se nuk jetojmĂ« nĂ« njĂ« âshoqĂ«ri muzealeâ apo me lidhje interpersonale false, e jetuar me pĂ«rfytyrime e realitete tĂ« imagjinuara apo tĂ« dĂ«shiruara, por jetojmĂ« nĂ« njĂ« shoqĂ«ri tĂ« vĂ«rtetĂ«.
Personalisht duke e vlerësuar në tërësi situatën sociale në të cilën ndodhemi, mendoj se po përballemi me një shoqëri, që edhe pse mund të quhet e lirë për të zgjedhur individualisht, shqetësuese dhe serioze është se po ecim drejt formatimit të një shoqërie pa vlera e determinant social-konsensual, mbi të gjitha pa sisteme referenciale e vlera konsensuale të qëndrueshme, që kanë forcën e paradigmës sociale mbi individin, modulet e sjelljes së qytetëruar personale e ndërtimin e instrumenteve moderne të ndërtimit të marrëdhënieve sociale. Praktikisht duke parë situatën, duket se ndodhemi në një pozitë delikate, më saktë në një kapërcyell social që shfaqet kaotik në lirinë e vet, duke jetuar në aliazhin e një statusi, kur nuk kemi ose i kemi të paqarta standardet, që shpesh duke qenë atipike, janë as të ngjashme me një shoqëri të formuar demokratike, as në kornizat e një shoqërie paternaliste.
Padyshim, Ă«shtĂ« vĂ«rtetĂ« e vĂ«shtirĂ«, qĂ« nĂ« kohĂ«n moderne dhe suazĂ«n e shoqĂ«risĂ« sĂ« lirĂ«, kur dominon ndjenja frenetike e progresit individual, qĂ« pavarĂ«sisht mangĂ«sive tĂ« momentit Ă«shtĂ« kthyer nĂ« âideal tĂ« personalitetit individualâ, tĂ« pĂ«rpiqesh tĂ« kultivosh te njerĂ«zit mendimin, sjelljen, tĂ« menduarit nĂ« mĂ«nyrĂ« normative, tĂ« njĂ«kahshme, me parime dogmatike apo vlera sociale absolute. NĂ« shoqĂ«rinĂ« tonĂ« ka tregues socialĂ« tĂ« sigurt, qĂ« tĂ« ndihmojnĂ« tĂ« kuptosh dhe vlerĂ«sosh racionalisht kĂ«tĂ« ârealitet tĂ« riâ social, nĂ« tĂ« cilin liria individuale, qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« arritje e pakontestueshme, po kalon njĂ« âpĂ«rplasjeâ serioze me pamjaftueshmĂ«ritĂ« ekzistuese tĂ« jetĂ«s qĂ« ajo promovon, si modele pĂ«r vlera tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta sociale.
NĂ« kĂ«to kushte Ă«shtĂ« evident koklavitja e situatĂ«s, nĂ« tĂ« cilĂ«n njeriu bĂ«het dhe mban qĂ«ndrime relativiste, tejet tĂ« lĂ«kundura midis pragmatizmit individual, qĂ« shkon pĂ«rtej kufijve tĂ« natyrshĂ«m tĂ« ekzistencĂ«s paralele tĂ« njĂ« âshoqĂ«rie tĂ« humanizuarâ. TĂ« gjithĂ« zhvillimet kryesore, sidomos kĂ«to tĂ« kohĂ«ve tĂ« fundit nĂ« politikĂ«, ekonomi, jetĂ«n morale, e sociale, janĂ« âargumente tĂ« mjaftueshmeâ pĂ«r tĂ« vĂ«rtetuar tezĂ«n, se realiteti shqiptar, pavarĂ«sisht ânuancimeveâ dhe devijancave parciale, thelbĂ«sisht tenton tĂ« marrĂ« pĂ«rmasat e âshoqĂ«risĂ« sĂ« hapurâ. NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, situata e zhvillimit politik, ekonomik dhe shfaqjet e çuditshme, antinormative tĂ« sjelljes morale, duhen parĂ« nĂ«n âoptikĂ«n paradigmatikeâ, qĂ« tĂ« ndihmon tĂ« kuptosh atĂ« qĂ« po ndodh, qĂ« nĂ« pamje tĂ« parĂ« dhe me vĂ«shtrim semplist, mund tĂ« pĂ«rdoret si argument pĂ«r tezĂ«n se pĂ«r shkak tĂ« zgjerimit tĂ« koncepteve tĂ« hapura e relativiste, âshoqĂ«ria shqiptare po del jashtĂ« standarditâ.
Problemi nuk Ă«shtĂ« imagjinar, por ontologjikisht konkret, thelbĂ«sor deri nĂ« nivelin qĂ« natyrshĂ«m shtrohet pyetja: deri ku mund tĂ« shkojĂ« shoqĂ«ria me kĂ«tĂ« relativizĂ«m tĂ« shfaqur in extremis, e shoqĂ«ruar me patologjinĂ« e individualizmit dhe âzbrazjen shpirtĂ«roreâ tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve njerĂ«zore? Ka shumĂ« fakte tĂ« kohĂ«s sĂ« fundit qĂ« tĂ« krijojnĂ« kĂ«tĂ« perceptim, sepse po jetojmĂ« njĂ« situatĂ« paradoksale, nĂ« tĂ« cilĂ«n edhe pĂ«r shumĂ« probleme serioze, duket se ka njĂ« amplitudĂ« sociale qĂ« varion nga kaotizmi nĂ« âkollajllĂ«kun relativistâ politik apo moral. Natyrisht, duhet parĂ« ca mĂ« gjerĂ« problemi i ârelativizmitâ nĂ« shoqĂ«rinĂ« tonĂ«, si vĂ«shtirĂ«si e kohĂ«s moderne pĂ«r tĂ« gjetur apo pĂ«rcaktuar masĂ«n relativiste midis vlerave sociale dhe ato individuale. Kjo Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ«sia qĂ« vjen nga tĂ« âdy llojetâ kryesore tĂ« lirisĂ« qĂ« pĂ«rpunon shoqĂ«ria moderne si âliri pozitiveâ dhe si âliri negativeâ.
Pa dashur tĂ« bĂ«j âteori tĂ« mĂ«dhaâ tĂ« liberalizmit moral, pasi nuk Ă«shtĂ« vendi i duhur, duhet tĂ« them dhe besoj se kam tĂ« drejtĂ«, se nuk Ă«shtĂ« e lehtĂ«, qĂ« nĂ« shoqĂ«rinĂ« tonĂ« qĂ« dikur ishte tradicionaliste, e hiperkolektivizuar, tĂ« pĂ«rcaktosh nĂ« kohĂ«n e sotme, nĂ« mĂ«nyrĂ« konsensuale, pa le mĂ« tâi imponosh njerĂ«zve nĂ« jetĂ«n politike, ekonomike e morale, âparametra socialĂ«â tĂ« vjetĂ«r. Nuk Ă«shtĂ« e lehtĂ« qĂ« nĂ« shoqĂ«rinĂ« tonĂ« sot, tĂ« kesh mundĂ«sinĂ«, qĂ« duke u nisur nga âvlera tĂ« qĂ«ndrueshmeâ, politike, morale apo ekonomike, tĂ« pĂ«rcaktosh gjetjen e âzgjidhjes mĂ« tĂ« mirĂ«â. Derisa ndjenja e ârelativizmitâ Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« dukuri âontologjikeâ, âgnoseologjikeâ dhe âaksiologjikeâ nĂ« njohjen dhe vlerĂ«simin e njerĂ«zve, ngjarjeve dhe dukurive sociopolitike nĂ« kĂ«tĂ« vend, Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« kĂ«rkosh tĂ« ketĂ« ndĂ«rkaq parime, standarde vlerĂ«simi, qĂ« mund tĂ« ndihmojnĂ« pĂ«r tĂ« gjetur apo zgjedhur alternativĂ«n mĂ« tĂ« mirĂ«, pĂ«r shqetĂ«simet qĂ« shoqĂ«rojnĂ« sjelljet e njeriut relativist, sidomos tĂ« atyre qĂ« janĂ« mĂ«suar tĂ« abuzojĂ« me lirinĂ«, normat e pĂ«rbashkĂ«ta nĂ« shoqĂ«ri, tĂ« atyre qĂ« kryejnĂ« krime tĂ« pĂ«rbindshme dhe shfaqin sjelljet seksuale anormale e anarkike, pĂ«r deformimet qĂ« po pĂ«son tipologjia e familjes, konceptet kaotike pĂ«r tĂ« mirĂ«n, tĂ« bukurĂ«n tĂ« shĂ«mtuarĂ«n, etj..
Padyshim ka njĂ« lidhje dukshĂ«m organike midis njeriut relativist, tĂ« pavendosur drejt, i shqetĂ«suar individualisht, qĂ« i ndĂ«rlikohet jeta dhe sjellja nga njĂ« paqartĂ«si relativiste, midis asaj qĂ« dĂ«shiron pĂ«rballĂ« asaj qĂ« mundet. Kjo sindromĂ« sociale e pĂ«rhapur ka prekur politikĂ«n, moralin shoqĂ«ror. JanĂ« tĂ« shumtĂ« njerĂ«zit tĂ« cilĂ«t individualisht, po kalojnĂ« njĂ« periudhĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« ârelativizmiâ, e cila gjendet e shfaqur dukshĂ«m nĂ« shumĂ« tregues e parametra tĂ« sjelljes politike, morale, e qytetare. Duket se shoqĂ«ria shqiptare po mĂ«sohet tĂ« âushqehetâ dhe adoptohet, me mentalitetin e gjykimit relativist tĂ« gjĂ«rave. Dhe kjo natyrisht duket se Ă«shtĂ« njĂ«ri nga âfaktorĂ«t themelorĂ«â, qĂ« ka krijuar njĂ« atmosferĂ« social politike, e cila po âdeterminonâ, njĂ« ndjenjĂ« tĂ« thellĂ« skepticizmi social, relativizmi politik apo moral. Personalisht nuk kam asgjĂ«, madje jam dakord me rrugĂ«n qĂ« shoqĂ«ria shqiptare ka zgjedhur, pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« botĂ«n moderne, pĂ«r tâu bĂ«rĂ« e barabartĂ« me âtĂ« ngjashmit e sajâ.
Veç duhet qĂ« pasi zgjedhim njĂ« rrugĂ«, duhet tĂ« mĂ«sohemi mĂ« shpejt pĂ«r tĂ« âecur sipas sajâ dhe jo kundĂ«r saj. NĂ«se ka ende njerĂ«z qĂ« nuk e kuptojnĂ« thelbin e modelit politik, ekonomik, social dhe moral qĂ« kemi zgjedhur, pothuaj nĂ« mĂ«nyrĂ« konsensuale, si politikĂ« e si popull, faji nuk Ă«shtĂ« i tyre, por i politikĂ«s, shoqĂ«risĂ« civile dhe sidomos i intelektualĂ«ve, sociologĂ«ve dhe moralistĂ«ve, tĂ« cilĂ«t kanĂ« mundĂ«sinĂ« por dhe detyrĂ«n dhe pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«, qĂ« realitetin ku jemi, rrugĂ«n nĂ«pĂ«r tĂ« cilĂ«n po ecim ta âzhveshin nga ambalazhetâ dhe tautologjitĂ« e vjetra, ngushĂ«lluese, me natyrĂ« sociale deterministe e tĂ« ekzagjeruar. ShoqĂ«ria jonĂ« po modernizohet nĂ« pĂ«rputhje modelin mĂ« tĂ« mundshĂ«m âliberalistâ, qĂ« Ă«shtĂ« modeli âtriumfuesâ, kusht pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar brenda koncepteve relativiste njĂ« shoqĂ«ri organike.
Ky model i zgjedhur veç tĂ« tjerave, Ă«shtĂ« âhakmarrje e shfaqurâ ndaj njĂ« shoqĂ«risĂ« sonĂ« tĂ« mĂ«parshme, e cila ishte e indoktrinuar, e kornizuar nĂ« gjithçka e nĂ« çdo gjĂ«. Kalimi me âinatâ, gjithĂ« vrull, pa u pĂ«rmbajtur nga njĂ« âshoqĂ«ri rregullatoreâ, nĂ« njĂ« âshoqĂ«ri relativisteâ e pa shumĂ« rregullaâ fikse apo me norma sociale tĂ« relativizuara, Ă«shtĂ« shkaku qĂ« po pĂ«rjetojmĂ« njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ« âmungese aftĂ«sieâ, pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« vlerĂ«simin konsensual tĂ« gjĂ«rave, pĂ«r tĂ« ndarĂ« âkufijtĂ«â midis tĂ« sĂ« mirĂ«s dhe tĂ« keqes nĂ« politikĂ«, nĂ« jetĂ«n shoqĂ«rore, sjelljen personale e publike, duke bĂ«rĂ« dallimin e sjelljes etike nga ajo antiqytetĂ«ruese, tĂ« bukurĂ«n nga e shĂ«mtuara nĂ« shijet estetike, modelet e veshjeve, dallimin e sjelljes humane nga veprimet banale e kriminale etj.. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, nuk jam kundĂ«r nevojĂ«s pĂ«r njĂ« shoqĂ«ri qĂ« tĂ« ketĂ« nĂ« thelbin e saj njĂ« relativizĂ«m tĂ« shĂ«ndetshĂ«m, qĂ« lidhet me dinamikĂ«n dhe ndryshueshmĂ«rinĂ« e vlerave dhe personaliteteve tĂ« politikĂ«s profesioniste, me vlerĂ«simin objektiv dhe rivlerĂ«simin e njerĂ«zve nĂ« perspektivĂ«n e ecurisĂ« sĂ« tyre, duke pĂ«rplasur meritave tĂ« tyre historike dhe aktuale, duke qenĂ« njĂ«herĂ«sh kundĂ«r âtabuveâ, kundĂ«r shenjtĂ«rimit tĂ« njerĂ«zve, kthimit tĂ« tyre nĂ« âidoleâ apo âidhujâ, qĂ« nĂ« shumĂ« raste kanĂ« ndikim spekulativ.
Le ta shohim kĂ«tĂ« nĂ« arenĂ«n e koklavitur tĂ« jetĂ«s politike, e cila pĂ«r fat tĂ« keq, nuk mund tĂ« mos shfaqĂ« defektin e njohur, tĂ« vjetĂ«r, ende tĂ« pashĂ«ruar tĂ« politikĂ«s sonĂ« nacionale, e cila pafundĂ«sisht pothuaj ka vuajtur nga âsindroma intrasigjente e liderizmitâ. Nuk mund tĂ« gjenden mĂ«ndje relativiste tek âpolitikanĂ«t vasalĂ«â, qĂ« nga qĂ« e kuptojnĂ« se u ka kaluar âkoha politikeâ, qĂ«ndrojnĂ« nĂ« âskakierĂ«n e politikĂ«s profesionisteâ mĂ« shumĂ« si infantilĂ« dhe mediokĂ«r. Nuk Ă«shtĂ« fare e vĂ«shtirĂ« tĂ« dallosh politikanĂ«t qĂ« kapardisen kot para kamerave, megjithĂ«se e dinĂ« edhe vetĂ« qĂ«, asnjĂ«herĂ« nuk kanĂ« qenĂ« nĂ« gjendje tĂ« âqĂ«ndrojnĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«â apo tĂ« âmendojnĂ« relativishtâ me kokĂ«n e tyre, pa qenĂ« nĂ« âsuzerenitetinâ e tĂ« tjerĂ«ve.
SidoqoftĂ« ka rĂ«ndĂ«si tĂ« kuptohet se nuk ka âshoqĂ«ri e hapurâ nĂ«se nuk pranon ârelativizminâ si kusht pĂ«r tĂ« pranuar se nĂ« jetĂ« gjĂ«rat janĂ« kalimtare, qĂ« nĂ« kushtet e shoqĂ«risĂ« modern, mbeten dhe pranohen si âvlera konsensualeâ sende, ide dhe njerĂ«z, qĂ« kanĂ« vlera tĂ« qĂ«ndrueshme, tĂ« pranuara konsensualisht nga shoqĂ«ria, partia, komuniteti, morali etj.. âKoha e reâ e shoqĂ«risĂ« shqiptare, me gjithĂ« kaosin e natyrshĂ«m tĂ« kalimit nĂ« periudhĂ«n moderne, Ă«shtĂ« duke vĂ«rtetuar se njerĂ«zit kanĂ« akoma shumĂ« rrugĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« dhe arritur sukses, pĂ«r tâi bĂ«rĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme (jo vetĂ«m relativiste) tentativat pĂ«r tĂ« vepruar nĂ« shoqĂ«ri, jo vetĂ«m duke u nisur nga pasionet personale relativiste, por edhe nĂ« pĂ«rputhje me standardet e arsyes sociale tĂ« pĂ«rbashkĂ«t, shoqĂ«risht konsensuale.
Ajo qĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r jetĂ«n sociale tĂ« shoqĂ«risĂ« shqiptare, qĂ« sjell kaotizĂ«m, paqartĂ«si e âneurotizĂ«m socialâ, Ă«shtĂ« fakti se po ecim nĂ« rrugĂ« tĂ« re, nĂ« njĂ« trase sociale, drejtimi i sĂ« cilĂ«s Ă«shtĂ« i qartĂ«, por qĂ« nuk Ă«shtĂ« e mundur tĂ« parashikohet deri nĂ« detaje. PikĂ«risht vlera e madhe e shoqĂ«risĂ« âliberale dhe toleranteâ, qĂ«ndron nĂ« faktin, qĂ« ajo nuk i pĂ«rcakton gjĂ«rat nĂ« formĂ« tĂ« prerĂ«, ultimative, detyruese dhe pĂ«rfundimtare. PĂ«rkundrazi, relativizmi, e drejta e çdo njeriu pĂ«r tĂ« pasur bindje, sjellje personale, âkodâ moral personal, Ă«shtĂ« vlera e padiskutueshme, pa tĂ« cilĂ«n shoqĂ«ria jonĂ« nuk mund tĂ« bĂ«het kurrĂ« modern dhe e lirĂ«. Ama me njĂ« kusht, relativizmi si shprehja e lirisĂ« individuale, Ă«shtĂ« njĂ« âkalĂ«â qĂ« sĂ« pari duhet mĂ«suar tĂ« ângasĂ«shââŠ
NDIQE LIVE “PANORAMA TV” © Panorama.al Burimi informacionit @Panorama.al: Lexo me shume ne :bota sot www.botasot.co
