ALADIN STAFA
Me shkas nga një udhëtim në Prijedor, Republika Srpska
Nëse do të na duhet të hedhim një vështrim në Europë për të gjetur një tokë gati të ndezur me frymë nacionaliste, kufij ndarës të padrejtë apo edhe krenari të shfrenuar, Ballkani do të vazhdojë të mbetet siç dhe ka qenë ndër shekujsh, modeli që kërkojmë. Ndryshe nga çfarë natyra i ka rezervuar këtij këndi jo të vogël të kontinentit, njeriu dhe lojërat e tij gjeopolitike kanë ushtruar të kundërtën.
Hijet e sĂ« shkuarĂ«s duket tĂ« kenĂ« lĂ«nĂ« gjurmĂ« nĂ« kĂ«tĂ« rajon, duke mbajtur peng zhvillimin dhe tĂ« ardhmen, qĂ« ndryshe nga pjesa tjetĂ«r e EuropĂ«s, Ă«shtĂ« i destinuar tĂ« presĂ« me dekada derisa brezat tĂ« ndĂ«rgjegjĂ«sohen dhe tĂ« kuptojnĂ« se e vetmja mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« ecur para Ă«shtĂ« tejkalimi i mĂ«rive me fqinjin dhe padyshim bashkĂ«punimi me tĂ«. Por, a mund tĂ« bĂ«het kjo e mundur me njĂ« popullatĂ« jo fort tĂ« kalitur prej kthjelltĂ«sisĂ« sĂ« mendimit apo ftohtĂ«sisĂ« nĂ« gjykim? Nuk ka asnjĂ« dyshim qĂ« gjenocidet e herĂ«pashershme, urrejtjet ndĂ«retnike apo dhe zaptimi i territoreve, kĂ«to ngjarje tĂ« dhunshme qĂ« Ballkani i ka jetuar, tĂ« mund tĂ« fashiten lehtĂ« prej memories kolektive. Kjo Ă«shtĂ« dhe arsyeja pse ulja e tensionit me âarmikunâ, fqinjin tonĂ« tĂ« pangopur, tĂ« jetĂ« gjithmonĂ« njĂ« sfidĂ« e radhĂ«s. I gjithĂ« ky kalvar problematikash filloi nĂ« tĂ« ashtuquajturĂ«n KonferencĂ« e Paqes nĂ« LondĂ«r, mbajtur nĂ« vitin 1912.
NjĂ« ngjarje qĂ« njĂ« shekull e ca mĂ« pas jo vetĂ«m qĂ« nuk solli paqe, por pĂ«rkundrazi ndezi luftĂ«ra gjakatare, plagĂ«t e tĂ« cilave sot ende nuk janĂ« mbyllur. Tabloja mĂ« absurde shfaqet nĂ« RepublikĂ«n e BosnjĂ«-HercegovinĂ«s, njĂ« territor ku jetojnĂ« tri etni tĂ« ndryshme, pavarĂ«sisht se janĂ« tĂ« gjithĂ« sllavĂ«. Dallimi i vetĂ«m i tyre Ă«shtĂ« ai i religjionit, si pĂ«r tĂ« na treguar se feja ka qenĂ« dhe do mbetet shkaktarja kryesore e shumĂ« luftĂ«rave, ndryshe nga çfarĂ« ajo predikon. NĂ« fillim tĂ« viteve â90, pas shkĂ«putjes nga ish -Republika e JugosllavisĂ«, tri etnitĂ« kryesore nĂ« kĂ«tĂ« territor, BosnjĂ«-HercegovinĂ«, janĂ« ndarĂ« çuditshĂ«m. Ata janĂ«: myslimanĂ«t qĂ« mbajnĂ« titullin autoktonĂ«, kroatĂ«t, tĂ« cilĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« grupin e tretĂ« mĂ« tĂ« populluar pas boshnjakĂ«ve e serbĂ«ve dhe serbĂ«t, ose ata tĂ« cilĂ«t banojnĂ« nĂ« njĂ« territor qĂ« quhet Republika Srpska.
Ne e dimĂ« se kĂ«to tri etni zhvilluan pĂ«r gati tri vite me radhĂ« nga 1992- 1995, njĂ« luftĂ« mes tyre, qĂ« u kthye nĂ« njĂ« konflikt ndĂ«rkombĂ«tar dhe u quajt lufta boshnjake. NjĂ« masakĂ«r qĂ« la pas mbi 100 mijĂ« tĂ« vdekur duke na dhĂ«nĂ« edhe njĂ«herĂ« modelin se lufta brenda llojit qenka dhe lufta mĂ« e madhe qĂ« mund tĂ« ekzistojĂ«. Koha kalon. PlagĂ«t deri diku edhe shĂ«rohen, por ndihet ndĂ«r biseda miqsh se gjetja e njĂ« gjuhe tĂ« pĂ«rbashkĂ«t mes etnive, vĂ«shtirĂ« se shihet. Ndryshe nga çâlexojmĂ« politikisht, emocionet nuk harrohen. E ndoshta kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse vendi ende pĂ«rfaqĂ«sohet nga tri krerĂ« tĂ« ndryshĂ«m, duke pĂ«rfaqĂ«suar tri kultura tĂ« ndryshme nĂ« tri kryeqytete tĂ« ndryshme; si Sarajeva, Mostari dhe Banja Luka.
Komike e njĂ«kohĂ«sisht e trishtĂ« se si udhĂ«timi nĂ« kĂ«to territore i pĂ«rngjan hyrje-daljes nga njĂ« shtet nĂ« tjetrin, me krahina tĂ« shpĂ«rndara nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« parregullt dhe njerĂ«z qĂ« luftojnĂ« tĂ« tejkalojnĂ« shqetĂ«simet emocionale qĂ« sjell kjo ndasi fetare mes tyre, gjendjes jo fort tĂ« favorshme ekonomike dhe krizĂ«s shpirtĂ«rore se kujt identiteti i pĂ«rkasin dhe ndoshta paditurisĂ« se si tĂ« prezantohen. DĂ«shira e tyre padyshim tĂ« cilĂ«n nuk e thonĂ« me zĂ« tĂ« lartĂ«, Ă«shtĂ« pavarĂ«sia pĂ«r çdo etni, por kjo ende nuk Ă«shtĂ« e lehtĂ«. Konsideruar si njĂ« kuti e âPandorĂ«sâ, kjo çështje do tĂ« sillte po aq probleme tĂ« mbartura pĂ«r Ballkanin, sa çdo konflikt tjetĂ«r aty rrotull. E tĂ« cilat ne i njohim mirĂ«. Konflikte qĂ« do ta pezullonin procesin tonĂ« tĂ« integrimit, tĂ« rajonit nĂ« tĂ«rĂ«si, duke rrezikuar vazhdimisht me ndezjen e tyre, lehtĂ«sisht ama pĂ«r tâu krijuar pĂ«rsĂ«ri.
Ashtu si ndĂ«r shekuj FuqitĂ« e MĂ«dha qenĂ« faktori kyç pĂ«r fatin e shumĂ« vendeve, edhe nĂ« Ballkan pasojat e vendimeve tĂ« tyre lanĂ« pas mĂ«ri e gjak, destabilitet e konflikte. Ballkani mbeti rajoni i pĂ«rcaktuar pĂ«r tĂ« mos pasur qetĂ«si, e megjithatĂ« me fat qĂ« ka ende njerĂ«z tĂ« dashur qĂ« pĂ«rtej vuajtjeve qĂ« sjell politika i mbijetojnĂ« jetĂ«s prej natyrĂ«s dhe klimĂ«s qĂ« ai ofron. E ndĂ«rsa koha ikĂ«n, me çështje ende tĂ« hapura mes tyre, popujt ballkanikĂ« si shqiptarĂ«t, grekĂ«t apo dhe sllavĂ«t duket se presin njĂ« tjetĂ«r konferencĂ« a samit. KĂ«tĂ« herĂ« me shpresĂ«n qĂ« tĂ« jep e ardhmja. QĂ« fatet e veta tĂ« mund tâi ndĂ«rtojnĂ« po ata vetĂ«./Gazeta Panorama
NDIQE LIVE “PANORAMA TV” © Panorama.al Burimi informacionit @Panorama.al: Lexo me shume ne :bota sot www.botasot.co
